بررسی نظر جان هیک درباره تجربه دینی و عصب شناسی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه دین دانشگاه تهران.

2 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

چکیده

از آخرین تلاش­های فلسفی هیک پیش از مرگش، رفع تعارضات جدیدی بود که در حوزه­ علم و دین مطرح شده است. از این جهت وی به عنوان یک فیلسوف دینِ متأله سعی می­کند چالش­هایی را که یافته­های علم عصب­شناسی در برابر تجربه دینی قرار داده است، مرتفع کند. هدف اصلی­ نوشتار حاضر بررسی نظر هیک در این باب است. این بررسی در دو محور کلی انجام گرفته است: در ابتدا دیدگاه هیک درباره تجربه دینی تبیین و بررسی شده، سپس نحوه پاسخ او به مناقشات برآمده از عصب‌شناسی ارزیابی و بررسی شده است. با بررسی دیدگاه هیک و با توجه به نقدهایی که در دو بخش جداگانه بر دیدگاه وی مطرح کردیم، روشن شد که اگر هم چالشی میان مباحث عصب­شناختی و بحث تجربه دینی وجود داشته باشد- که این خود محل مناقشه است- به نظر نمی­رسد اراده علمی- فلسفی هیک برای حل این چالش کافی باشد.

کلیدواژه‌ها


  1. بلکمور، س؛ آگاهی؛ ترجمه ر رضایی؛ تهران: فرهنگ معاصر، 1387.
  2. جیمز، و؛ تنوع تجربه دینی؛ ح کیانی؛ تهران: حکمت، 1391.
  3. دکارت، رنه؛ تأملات در فلسفه اولی؛ ترجمه احمد احمدی؛ تهران: نشر دانشگاهی، 1369.
  4. سزاوار، س؛ «دور معرفت­شناختی اتصال به حقیقت، نقدی بر تعارضات درونی آرای جان هیک درباره کثرت­گرایی در ادیان»؛ اطلاعات حکمت و معرفت، ش15، خرداد1386 - ، ص25-28.
  5. کاپلستون، ف؛ تاریخ فلسفه؛ ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، ج6، تهران: علمی- فرهنگی و سروش، 1375.
  6. مجتهدی، کریم؛ فلسفه نقدی کانت؛ تهران: امیرکبیر، 1385.
  7. محمودی، الف؛ «خاستگاه دین»؛ در: محمد محمدرضایی و دیگران؛ جستارهایی در کلام جدید، تهران: سمت، 1388.
  8. مورفی، ن؛ چیستی سرشت انسان: نگاهی از منظر علم، فلسفه و الهیات مسیحی؛ ترجمه ع شهبازی و سید محسن اسلامی؛ قم: نشر دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۹۱.
  9. مهدوی نور، ح و دیگران؛ «مقایسه ماهیت تجربه عرفانی براساس نظریه علم حضوری و حصولی علامه طباطبایی و ساخت­گرایی استیون کتس»؛ پژوهش­نامهفلسفهدین (نامهحکمت)، سال دهم، ش1، بهار و تابستان ۱۳۹۱، ص75-98.

10.نصیری، م؛ «نومن و فنومن در فلسفه کانت»؛ نقد و نظر، سال سیزدهم، ش1 و 2، بهار و تابستان 1387، ص75-98.

11.ـــــ؛ «معرفت شناسی تجربه دینی؛ بررسی ادله مخالفان حجیت معرفت شناختی تجربه دینی»؛ ذهن، سال سیزدهم، ش52، زمستان 1391، ص91-112.

12.ـــــ؛ «اثبات خدا از طریق آگاهی، بررسی تقریر مورلند»؛ فلسفه دین، دوره دهم، ش3، پاییز 1392 (الف)، ص75-100.

13.­­­­­­­­ ـــــ؛ «بررسی ادله معتقدان به حجیت معرفت­شناختی تجربه دینی»؛ فصلنامه اندیشه نوین دینی، سال 9، ش 35، زمستان 1392 (ب) ، ص45-62.

14.واعظی، احمد؛ درآمدی بر هرمنوتیک؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1377.

15.ون­گولیک، ر؛ آگاهی (دانشنامه فلسفی استنفورد)؛ ترجمه ی پوراسماعیل؛ تهران: ققنوس، 1393.

16.هارت، و. دی. و دیگران، فلسفه نفس، دیوانی، الف.، سروش، تهران، 1381.

17.هریس، س؛ دروغ/ اراده آزاد؛ ترجمه خ دیهیمی؛ تهران: گمان، 1392.

18.هوپر، ج و ترسی دیک؛ جهان شگفت­انگیز مغز؛ مغز جهان سه پوندی؛ ترجمه یزدی؛ تهران: قلم، 1376.

19.هیک، ج؛ وجود خدا؛ ع گواهی؛ تهران: علم، 1387.

  1. Alston, W. P.; Perceiving God: The Epistemology of Religious Experience; London: Cornell University Press, 1991.
  2. Austin, J.; Zen and the Brain; Cambridge, Massachusetts: MIT Press, 1998.
  3. Carter, R.; Mapping the Mind;London: Weidenfeld & Nicholson, 1998.
  4. ________; Mapping the Mind and Consciousness; London: Weidenfeld & Nicholson, 2002.
  5. Eliade, M.; The Sacred and the Profane: The Nature of Religion; trans. by: W.R. Trask; Harvest/ HBJ Publishers, 1957.
  6. _________; The Quest: History and Meaning in Religion; London: University of Chicago Press, 1969.
  7. ________; A History of Religious Ideas: From the Stone Age to the Eleusinian Mysteries; 3vol.s, trans. by: W. Trask; Chicago, IL: University of Chicago Press, 1978-1985.
  8. Hick, J. An Autobiography; Oxford, England: Oneworld Publications, 2002.
  9. ______; The New Frontier of Religion and Science Religious Experience, Neuroscience and the Transcendent; N.Y.: Palgrave, Macmillan, 2006.
  10. ______; At The Frontier of Faith: An Interview with John Hick; 2007 (www.thatreligiousstudieswebsite.com/Religious_Studies/Interviews/interview_john_hick.php).
  11. Kant, I.; Critique of Pure Reason; Trans. by Norman kemp Smith; N. Y.: Macmillan, 1929.
  12. Katz, S. T.; “Language, Epistemology, and Mysticism”; in Mysticism and Philosophical Analysis, Oxford University Press, 1978.
  13. _________; “The Conservative Character of Mystical Experience” in Mysticism and Religious Traditions; Oxford University Press, 1983.
  14. _________; “Mysticisem, Epistemology and Metaphsic”; Sackler Lecture, Tel Aviv University, 2008.
  15. Meister, Chad; Introducing Philosophy of Religion; First published, New York: Routledge, 2009.
  16. Moreland, J. P.; “The Argument from Consciousness”; in The Rationality of Theism, Paul Copan and Paul K., Moser, London and New York: Routledge, 2004.
  17. ________; Consciousness and the Existence of God; New York and London: Routledge, 2008.
  18. Newberg, A. and Eugene D’Aquili; Why God Won’t Go Away; New York: Ballantine Books, 2001.
  19. Newberg, A. And Waldman, M. R.; How God Changes Your Brain; NY: Ballantine, 2009.
  20. ________; Principles of Neurotheology; England: Ashgate, 2010.
  21. Otto, R.; The Idea of the Holy; Oxford University Press, 1923.
  22. Persinger, M., “Dr. Persinger’s God Machine”, by Ian Cotton, Independent on Sunday, July 2nd, 1995.
  23. Robbins, J. W.; “Hick on Religious Exprience and Perception”; International Journal for Philosophy of Religion; Vol.5, Issue 2, NY: Springer, 1974. 
  24. Ramachandran, V. S.; Phantoms in the Brain; New York: William Morrow, 1998.
  25. Rose, S.; The Conscious Brain;(Harmondsworth: Penguin, 1973.
  26. _______; From Brains to Consciousness; London: Penguin, 1999.
  27. _______ The 21st Century Brain: Explaining, Mending, and Manipulating the Mind; London: Jonathan Cape, 2005.
  28. Smart, Ninian; Philosophers and Religious Truth; 2nd ed., London: SCM Press, 1969.
  29. William J. Wainwright; Philosophy of Religion; 2nd ed., New York: Wadsworth, 1999.