طریق عرفانی معرفت بر اساس تعلیقات امام خمینی(س) بر مصباح‌الانس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای عرفان اسلامی

چکیده

امام خمینی(س) در تعلیقات خود بر مصباح‌الانس که عالی‌ترین نظریات او در حوزه عرفان فلسفی است، در پی ساختن طریقی عرفانی برای معرفت نیز هست. از منظر ایشان بهترین طریق ادراک و معرفت به حقایق اشیا طریق کشف و شهود است. اساساً مباحث معرفت‌شناسی در لسان امام(ره)، با تعبیراتی چون حضور و استحضار بیان می‌شود که حضور اتفاقی در بیان امام(ره)، همان علم انفعالی حکیمان و استحضار، همان علم کسبی و لذا آگاهانه است. امام(ره)، علم و ادراک حقیقت را غیر از شهود و حضور نزد حقیقت می‌داند. درواقع امام رسیدن به کنه وجود را با فکر و علم و ادراک میسر نمی‌داند، بلکه مشاهده و مکاشفه را راه حل مسئله می‌داند. از این منظر فکر، حجاب است و علم، حجاب بزرگ‏تر و لذا معرفت، مطلوب است و فکر در ذات حق تعالی، نامطلوب. فکر از منظر امام، سبب کثرت و علم شهودی و معرفت حضوری، سبب وحدت است.

کلیدواژه‌ها


1. ابن‏سینا، التعلیقات، مقدمه، تحقیق و تصحیح: سیدحسین موسویان، تهران، انتشارات مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1391.
2. بایرام، میکاییل، «مکاتبات صدرالدین قونوی با اخی اورن شیخ نصیرالدین محمود»، ترجمه نصرت‌الله ضیایی، نامه فرهنگ، ش18، 1374.
3. جوادی آملی، عبدالله، رحیق مختوم، ج 5، قم، مرکز نشر اسراء، 1382.
4. حسن‌زاده آملی، حسن، سلسله نوارهای درس‌های منتشر نشده شرح مصباح‌الانس.
5. خمینی (امام خمینی)، امام روح‌الله، تعلیقات علی شرح فصوص‌الحکم و مصباح‌الانس، قم، مؤسسه پاسدار اسلام، 1410.
6. ـــــــ، شرح دعاء السحر، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) ، 1386.
7. سعادت مصطفوی، سیدحسن، شرح اشارات و تنبیهات، نمط سوم، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، 1391.
8. شاه‌آبادی، محمد، رشحات‌العرفان، ج 2، قم، مهدی‌یار، 1426.
9. شیرازی، صدرالدین محمد، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، جلدهای 1 و 2 و 3 و 6 و 8، قم، منشورات طلیعة النور، 1428.
10. طوسی، نصیرالدین محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، به انضمام محاکمات قطب‌الدین الرازی، تحقیق: کریم فیضی، قم، مؤسسه مطبوعات دینی، 1384.
11. فرغانی، سعیدالدین سعید، منتهیالمدارک فی شرح تائیة ابن فارض، ج 1، تحقیق: عاصم ابراهیم الکیالی الحسینی الشاذلی الدرقاوی، بیروت، دارالکتب‌العلمیة، 1428.
12. فناری، شمس‌الدین محمد، مصباحالانس، تحقیق: محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، 1388.
13. قمی، عباس، کلیات مفاتیح‌الجنان، تصحیح: حسین استادولی، تهران، سازمان انتشارات کیهان، 1376.
14. قونوی، صدرالدین محمد، اعجازالبیان فی تفسیر امّ القرآن، تصحیح: سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی، 1429.
15. ـــــــ، الفکوک فی اسرار مستندات حکم الفصوص، مقدمه و تصحیح: محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، 1385.
16. ـــــــ، ‌المراسلات بین صدرالدین قونوی و نصیرالدین طوسی، تحقیق و ملخَّص ألمانی مفسّر: گوردون شوبرت، بیروت، دارالنشر فرانتس اشتاینر، 1416.
17. ـــــــ، مفتاح‌الغیب، تحقیق: محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی، 1388.
18. قیصری، شرف‌الدین داوود، شرح فصوص‌الحکم، به کوشش سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1383.
19. مولوی، جلال‌الدین محمد، مثنوی معنوی، تصحیح: عبدالکریم سروش، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1378.