تحلیلی بر معناشناسی واژه «کَبَد» در قرآن‌کریم با الهام از روش توشیهکو ایزوتسو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

2 کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن مشهد

3 استادیار پژوهشکده کلام اهل بیت پژوهشکده کلام اهل بیت پژوهشگاه قرآن و حدیث

چکیده

گام نخست برای دست­یابی به معارف قرآن کریم، شناخت دقیق معانی واژگان آن است. در سال‏های اخیر با رواج رویکرد معناشناسی در مطالعات قرآنی، شیوه­ای نو در این عرصه پدید آمده است. هدف این شیوه، اکتشاف معنایی است که در لایه­های متن نهفته شده است تا بتوان از طریق ساختار الفاظ قرآن، معنای دقیق و جامع واژه مورد نظر را استخراج نمود. از مشهورترین این روش­ها، روش ایزوتسو است. این مقاله با استفاده از روش ایشان و تکمیل آن در بخش‏های ارتباط آیات در محدوده سوره و در قرآن ‌کریم، نخست واژه «کَبَد» را از منظر لغوی و سپس معناشناسی بررسی و با استفاده از واژگانِ با معنای نزدیک، متضاد و موازنه ساختاری متن، در چند مرحله آن را تجزیه و تحلیل نموده و به این نتیجه رسیده است که مغایر مفهوم متداول واژه کَبَد، این واژه معنای منفی در بر ندارد و به محدودیت‌های عالم ماده و حکمت الهی در اختیار انسان اشاره دارد.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم؛ ترجمه ناصر مکارم شیرازی؛ چ دوم، قم: دارالقرآن الکریم، 1373.

    ** نهج‏البلاغه؛ ترجمه محمد دشتی؛ چ چهل‏وششم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1389.

    1. آلوسى، محمود؛ روحالمعانىفىتفسیرالقرآنالعظیم؛ تحقیق على عبدالبارى عطیه؛ چ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415ق.
    2. ابن‏منظور، محمد بن مکرم؛ لسانالعرب؛ بیروت: دار صادر، ۱۴۱۴ق.
    3. اختیار، منصور؛ معناشناسی؛ تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، 1348.
    4. البرزی، پرویز؛ مبانیزبانشناسیمتن؛ تهران: امیرکبیر، ۱۳۸۶.
    5. ایزوتسو، توشیهیکو؛ خداوانساندرقرآن؛ ترجمة احمد آرام؛ چ چهارم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۸.
    6. بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین؛ مخزنالعرفاندرتفسیرقرآن؛ تهران: نهضت زنان مسلمان، 1361.
    7. پاکتچی، احمد؛ مجموعهگفتارهاییازتاریختفسیرقرآنکریم؛ تنظیم و ویرایش محمد جانی‏پور؛ چ اول، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق، 1391.
    8. تمیمی آمدی، عبدالواحد؛ تصنیفغررالحکمودررالکلم؛ چ اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1366.
    9. دین‏پرست، منوچهر؛ «زائر مشرقی (تأملی بر آثار و اندیشه‏های توشی‏هیکو ایزوتسو)»؛ مجله اخبار ادیان، ش6، اسفندماه 1382.

    10.راد، علی؛ مبانیکلامیامامیهدرتفسیرقرآن؛ تهران: سخن، 1390.

    11.راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ معجم الفاظ قرآن؛ تحقیق صفوان عدنان داوودی؛ دمشق: دارالقلم، 1412ق.

    12.ـــــ؛ المفرداتفیغریبالقرآن؛ دمشق-  بیروت: دار العلم الدار الشامیه،1411ق.

    13.رجبی، محمود و دیگران؛ روش‌شناسیتفسیرقرآن؛ تهران: سمت، ۱۳۸۷.

    14.زمخشری، محمود بن عمر؛ الکشّافعنحقائقغوامضالتنزیل؛ چ سوم، بیروت: دارالکتب العربیة، 1407ق.

    15.طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزانفیتفسیرالقرآن؛ چ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.

    16.ـــــ؛ تفسیر المیزان؛ ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ پنجم، 1374.

    17.طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمعالبیانفیتفسیرالقرآن؛ چ اول، تهران: دار الاسوه، 1416ق.

    18.طریحی، فخرالدین بن محمد؛ مجمع البحرین؛ تحقیق احمد حسینی اشکوری؛ تهران: مکتبه المرتضویه، 1375.

    19.عسکری، أبی‏هلال؛ معجمالفروقاللغویة؛ تحقیق محمد ابراهیم سلیم؛ قاهره: دارالعلم والثقافة، 1418ق.

    20.فراهیدی، خلیل بن احمد؛ ترتیب کتاب العین؛ تحقیق مهدی مخزومی؛ تهران: اسوه، 1414ق.

    21.فخر الدین رازی، ابوعبدالله محمدبن عمر؛ مفاتیحالغیب؛ چ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1411ق.

    22.فیروزآبادی، مجدالدین محمد بن یعقوب؛ القاموسالمحیط؛ چ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1411ق.

    23.قائمی‏نیا، علی‏رضا؛ بیولوژینص؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، ۱۳۸۹.

    24.قرائتی، محسن؛ پرتوی از قرآن؛ قم: شفق، [بی­تا].

    25.قرشی، سیدعلی‏اکبر؛ أحسنالحدیث؛ تهران: بنیاد بعثت، 1377.

    26.ـــــ؛ قاموس قرآن؛ ج6، تهران‏: دار الکتب الإسلامیة، 1371.

    27.کاشانی، ملامحسن؛ تفسیرالصافی؛ چ دوم، تهران: انتشارات الصدر، 1415ق.

    28.کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ چ دوم، تهران: اسلامیه، 1362.

    29.مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوارالجامعةلدررالاخبارالائمةالاطهار؛ تهران: [بی‌نا]، [بی­تا].

    30.مصطفوی، حسن؛ التحقیقفیکلماتالقرآن؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1361.

    31.مکارم شیرازی، ناصر و همکاران؛ تفسیرنمونه؛ چ اول، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1374.

    32.نویا، پل؛ تفسیرقرآنیوزبانعرفانی؛ ترجمه اسماعیل سعادت؛ تهران: نشر دانشگاهی، 1373.

    33.هنداوی؛ جامعالبیانفیمفرداتالقرآن؛ تحقیق عبدالحمید هنداوی؛ ریاض: مکتبی الرشد، ۱۴۲۸ق.