مفهوم‎سازی کلام الهی در قرآن بر اساس ارتباط‏شناسی و استعاره مفهومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه معرفت شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

2 دکتری رشته کلام امامیه دانشگاه قرآن و حدیث

3 استادیار گروه کلام امامیه دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

رابطه وحیانی خدا با بشر حقیقتی شهودی است که فقط برای کسی که آن را دریافت می‏کند معلوم است. تحقیق در این حقیقت شهودی برای ما، مستلزم مراجعه به مجموعه قراینی است که از آیات و روایات به دست می‏آید. تتبع حاضر می‏کوشد نشان دهد که نزدیک‏ترین معنا برای تکلیم الهی این است که «کلام الهی همان رابطه کلامی» است. این پژوهش برای توضیح این معنا، از روش معناشناسی شناختی بهره می‏جوید و تبیین خود را با تکیه بر دو الگوی ارتباطِ شناختی و استعاره مفهومی به انجام می‏رساند. الگوی ارتباط شناختی ویژگی‏های ارتباط کلامی را برای ما مشخص می‏کند و الگوی استعاره مفهومی راه ما را به معارف دینی که خصلتی استعاری دارند، باز می‏کند. ترسیم نگاشت بین قلمرو ارتباط کلامی با قلمرو تکلیم الهی به ما نشان می‏دهد که مشابهت‏های بسیاری را می‏توان بین این دو قلمرو کشف کرد و برای آن، مؤیدهایی از قرآن و روایات فراهم نمود. نتیجه این کاوش به سه اصل منجر می‏شود: نخست اینکه بین خدا و انسان رابطه کلامی وجود دارد؛ دوم آنکه این ارتباط حقیقی است و انتزاعی نیست و نهایتا آنکه رابطه کلامی خدا با بشر از جنس افعال گفتاری است.
 

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    1.اردبیلی، لیلا و بلقیس روشن؛ مقدمه‏ای بر معناشناسی شناختی؛ تهران: نشر علم، 1392.

    2.اسولیوان، تام، جان هارتلی، دانی ساندرز و فیکس، جان؛ مفاهیم کلیدی ارتباطات؛ ترجمه میرحسین رئیس‏زاده؛ تهران: نشر فصل نو، 1385.

    3.ایزوتسو، توشیهیکو؛ خدا و انسان در قرآن؛ ترجمه احمد آرام؛ تهران: نشر فرهنگ، 1374.

    4.رادمرد، عبدالله و هما رحمانی؛ «کاربرد التفات در بافت کلام الهی»؛ فصلنامه لسان مبین، ش7 ،1391.

    5.راسخ مهند، محمد؛ درآمدی بر زبان‏شناسی شناختی، نظریه‏ها و مفاهیم؛ تهران: انتشارات سمت، 1390.

    6.سجودی، فرزان و نادره سسادات سرکی؛ «گونه‏شناسی صنعت التفات در قرآن مجید با توجه به مؤلفه‏های گفته‏پردازی»؛ جستارهای زبانی، ش17، 1393.

    7.سوسور، فردینان دو؛ دوره زبان‏شناسی عمومی؛ ترجمه کورش صفوی؛ تهران: هرمس، 1378.

    8.صفوی، کورش؛ درآمدی بر معناشناسی؛ تهران: سوره مهر، 1392.

    9.ـــــ؛ «عمل‎کرد نشانه زبان در آفرینش متن ادبی»؛ متن پژوهی ادبی، ش41، 1388.

    1. ـــــ؛ «یحثی درباره طرح‏های تصویری از دیدگاه معنی‏شناسی شناختی»؛ نامه فرهنگستان، ش21، 1382.
    2. طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیرالقرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1382.
    3. عبدالحلیم، محمد آ.س؛ «صنعت التفات در قرآن»؛ ترجمه ابوالفضل حری؛ زیباشناخت، ش10-11، 1383.
    4. عبدالکریمی، سفیده؛ فرهنگ توصیفی زبان‏شناسی شناختی؛ تهران: انتشارات علمی ،1393.
    5. قائمی‏نیا، علیرضا؛ بیولوژی نص؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1393.
    6. ـــــ؛ معناشناسی شناختی قرآن؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1390.
    7. ـــــ؛ «نقش استعاره‏های مفهومی در تفکر دینی»؛ قبسات، ش54 ، 1388.
    8. ـــــ؛ وحی و افعال گفتاری؛ قم: زلال کوثر، 1381.
    9. محسنیان راد، مهدی، ارتباط‏شناسی؛ چ14، تهران: انتشارات سروش، 1392.
    10. نصرتی شعبان و رکعی محمد؛ «نمابرداری شناختی در مفهوم‏سازی قرآنی»؛ ذهن، ش54 ، 1392.
    11. هوشنگی حسین و سیفی محمود؛ «استعاره‏های مفهومی در قرآن از منظر زبان‏شناسی شناختی»؛ پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم، ش3، 1388.
    12. peirce, Charles; Peirce on Signs; ed. By James Hoops; London: The university of north California press, 1991.
    13. Croft, William & Cruse, D, Allan; Cognitive Linguisitcs; Cambridge; Cambridge University  Press, 2004.
    14. Berlo, David; The Process of Communication; New York; Michigan State University, 1960.
      1. Lakoff, George & Johnson, Mark; Metaphors we Live; Chicago: University of Chicago  Press, 2003.