ماهیت ادراک حسی و اعتبار آن از منظر حکمت عقلانی وحیانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی خبرگان بدون مدرک

چکیده

ادراک حسی یکی از مسائل بسیار مهم در معرفت‌شناسی است. مسئله اصلی این مقاله بررسی ماهیت و اعتبار ادراک حسی در چارچوب حقیقت‌گرایی است. در این مقاله از برخی یافته‌های وحیانی بهره گرفته شده است. گرچه امروزه این یافته‌ها چندان پنهان نیستند که استناد به وحی در آنها ضروری باشد، اما یکی از اهداف مقاله نشان‏دادن این نکته است که اگر متفکران مسلمان به این یافته‌ها توجه می‌کردند، بیش از هزار سال پیش به یافته‌های این مقاله می‌توانستیم دست یابیم. در این مقاله هم از ماهیت ادراک حسی و هم اعتبار آن تحلیلی جدید ارائه شده است. شاید جذاب‌ترین یافته مقاله این نکته باشد که بدون انکار شخصی‏بودن مفاهیم شخصی، آنها را حاصل تجرید دانسته و عقل را عامل این تجرید شمرده است. نویسنده تلاش کرده است دو موضوع را به اثبات برساند: نخست اینکه ادراک حسی‌ عبارت است از ادراک امری طبیعی با واسطه اندام حسی‌ در حین تأثیر آن امر طبیعی بر یکی از اندام حسی‌؛ دیگر اینکه ادراک حسی مسبوق به ادراکی اجمالی پیشین از همان شیء محسوس است. در این ضمن، تحلیلی جدید از اقسام مفاهیم نیز ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


                 1. ابن‌سینا؛ التعلیقات؛ قم: مکتبة الاعلام الاسلامی فی حوزة العلمیة، [بی‌تا].
                 2. ـــــ؛ الشفاء (المنطق)؛ قم: مکتبة آیةالله المرعشی،1404ق.
                 3. ـــــ؛ منطق المشرقیین؛ چ2، قم: مکتبة آیةالله المرعشی، 1405ق.
                 4. احمدی، احمد؛ بن‌لایه‌های شناخت؛ چ1، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) و مرکز تحقیق و توسعه‌ علوم انسانی، 1388.
                 5. استروکر، الیزابت؛ درباره قراردادگرایی پوپر؛ ترجمه ابوالحسن حسنی؛ فصلنامه ذهن، ش6-7، 1380.
                 6. جوادی آملی، عبدالله؛ شناخت‌شناسی در قرآن؛ چ2، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1372.
                 7. چالمرز، آلن ف؛ چیستیعلم؛ ترجمه سعید زیباکلام؛ چ1، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1374.
                 8. حسن‏زاده آملی، حسن؛ هزار و یک کلمه؛ چ3، قم: بوستان کتاب، 1381.
                 9. خسروپناه، عبدالحسین و حسن پناهی‏آزاد؛ نظاممعرفت‌شناسی صدرایی؛ چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388.
             10. دغیم، سمیح؛ موسوعة مصطلحات الامام فخرالدینالرازی؛ چ1، بیروت:  مکتبة لبنان ناشرون، 2001م.
             11. رازی، قطب‏الدین؛ تحریر القواعد المنطقیة فی شرحالرسالة الشمسیة؛ چ2، قم:‌ انتشارات بیدار، 1384.
             12. شهابی، محمود؛ رهبر خرد؛ چ6،  تهران: کتابفروشی خیام، 1361.
             13. شهرزوری، شمس‏الدین؛ رسائل الشجرة الالهیة فیعلوم الحقایق الربانیة؛ چ1، تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران، 1383.
             14. صدرالمتألهین؛ الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، چ3، بیروت:‌ دار احیاء التراث، 1981م.
             15. ـــــ؛ الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة؛ چ2، مشهد: المرکز الجامعی للنشر، 1360.
             16. طباطبایی؛ نهایة الحکمة؛ چ15، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1420ق.
             17. طوسی، خواجه نصیرالدین- علامه حلی؛ الجوهر النضید؛ چ5، قم: انتشارات بیدار، 1371.
             18. طوسی، خواجه نصیرالدین؛ تلخیصالمحصل؛ چ2، بیروت: دار الاضواء، 1405ق.
             19. فارابی، ابونصر؛ الالفاظ المستعملة فی المنطق؛ ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، چ1، تهران: سروش، 1377.
             20. فعالی، محمدتقی؛ ادراک حسی‌ از دیدگاه ابن‌سینا؛ چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1376.
             21. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ چ4، تهران:‌ دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
             22. مجلسی، محمدباقر؛ بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار؛ چ2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1403ق.
             23. مظفر، محمدرضا؛ المنطق؛ چ1، قم: دارالتفسیر (اسماعیلیان)، 1377.
             24. مفضل بن عمر؛ توحید المفضل:تقریر درس امام صادق 7؛  چ3، قم: داوری، [بی‌تا].
             25. ملکشاهی، حسن؛ ترجمه و تفسیر تهذیب المنطقتفتازانی؛ چ4، تهران:  انتشارات دانشگاه تهران، 1367الف.
             26. ـــــ؛ ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا، ج2 (منطق)، چ1، تهران: سروش، 1367ب.
             27. Popper, Karl; The Logic of Scientific Discovery; taylor & francis e-library, 2005.