حقیقت علم و رابطه ذهن و عین با تأکید بر مصنفات افضل‌الدین کاشانی و رساله‌ معرفت‌النفس محمدحسن الهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه عرفان موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده


علم ظهور و پیدایی است در موطن نفس و حضور مدرَک است نزد مدرِک. انسان صرفاً‌ به هر آنچه در اوست، حقیقتاً علم دارد و امری بیرونی بدان جهت که از موطن نفس غایب است،‌ بالذات متعلق علم قرار نمی‌گیرد. در این تفسیر که مبتنی است بر مساوقت علم و وجود، علم منحصر است در علم حضوری و صورت‏‌های علمی، بعینه صورت نفس عالِم‏‌اند و با او وحدتی دارند از سنخ وحدت معلول با علت. با این وصف، این صور‌ت‏‌ها انشای نفس انسان‏اند و لذا عالَمی که آدمی ظرف وجود اوست، در همه وسعت و جزئیات و کلیاتش به انشای نفس موجود است. افضل‏الدین کاشانی و محمدحسن الهی طباطباییŠ با چنین تفسیری از حقیقت علم و بیان رابطه آن با عین، علاوه بر ارائه پاسخ‏‌هایی به پرسش‏‌های معرفت‌شناختی، راه را برای تبیینی از معجزات و خوارق عادات هم باز نموده‏‌اند.

کلیدواژه‌ها


  1. استرآبادی، محمدتقی؛ شرح فصوص الحکم؛ به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه؛ تهران: دانشگاه تهران، 1358.
  2. اِلهی طباطبایی، محمدحسن؛ «رساله‌ معرفت‌ النفس»، ثلاث رسائل؛ تقریر عادل الطائی؛ قم، مؤسسه‌ عاشورا، 1427ق.
  3. سهروردی، شهاب‌الدین؛ رسائل شیخ اشراق؛ تصحح هانری کربن و حسین نصر؛‌ تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏، 1375.
  4. صدرالمتألهین؛ تصور وتصدیق؛ چ5، قم: بیدار، 1371.
  5. ـــــ؛ مفاتیح الغیب؛ تصحیح محمد خواجوی؛ تهران: موسسه تحقیقات فرهنگی، 1363.
  6. ـــــ؛ الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة؛ چ3، بیروت: دار احیاء التراث‏، 1981م.
  7. ـــــ؛ الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة؛ تصحیح سیدجلال‏الدین آشتیانی؛ مشهد: المرکز الجامعى للنشر، 1360.‏
  8. ـــــ؛ عرشیه؛ تصحیح و ترجمه غلامحسین آهنی؛ تهران: نشر مولی، 1341.
  9. طباطبایی، محمدحسین؛ نهایة‌ الحکمة؛ قم، موسسه نشر اسلامی، 1415ق.

10. طوسی، نصیرالدین؛ اجوبة المسائل النصریة؛ به اهتمام عبدالله نورانی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، 1383.

11. فیاضی، غلامرضا؛ درآمدی بر معرفت‌شناسی؛ تدوین مرتضی رضایی و احمدحسین شریفی؛ قم: مؤسسه امام خمینی€، 1386.

12. کاشانی، افضل‏الدین؛ مصنفات افضل‌الدین محمد مرقی کاشانی؛ تصحیح مجتبی مینوی و یحیی مهدوی؛ چ2، تهران: خوارزمی، ‌1366.

مصباح یزدی، محمدتقی؛ تعلیقة علی النهایة؛ قم: مؤسسه‌ در راه حق، 1405ق