بررسی نشانه ‏شناختی ارزش و روابط سلبی عناصر طبیعت در قرآن کریم بر پایه نشانه‎شناسی لایه ‏ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری گروه زبانشناسی همگانی- واحد آبادان دانشگاه ازاد اسلامی -آبادان- ایران

چکیده


در نشانه‏شناسی لایه‏ای متن قرآن کریم به عنوان منبع لایزال معارف الهی سطوح و لایه‏های معنایی متفاوتی دارد و متن این کتاب مقدس شبکه‏ای باز از لایه‏های متنی متعدد است. ساختار درونی هر لایه که از عناصر، دلالت‏ها و معانی متفاوتی تشکیل شده، بر اساس روابط لایه‏ای آن کشف می‎شود. در مباحث نشانه‏شناسی جدید ثابت شده است که بررسی متون مختلف که زنجیره‏ای از نشانه‎های گسترده است، می‎تواند به خوانشی تازه از متن منجر شود. در این راستا پژوهش حاضر در صدد است به بررسی ابعاد معنایی و نشانه‏شناختی عناصر طبیعت و روابط سلبی میان آنها در متن قرآن کریم بپردازد تا پیام‏هایی را که خداوند از طریق این عناصر و روابط معنادار بین آنها به انسان منتقل نموده، رمزگشایی کند. برای تحقق این مهم، در این جستار با توسل به رویکرد نشانه‏شناسی لایه‏ای به عنوان چارچوب نظری تحقیق و به روش توصیفی-تحلیلی به بررسی نمونه‏هایی از آیات قرآن کریم پرداخته شده است. نتایج تجزیه و تحلیل داده‏ها در لایه‏های متنی متعدد قرآن کریم حاکی از آن است که متن این کتاب مقدس از لایه‏های ساختاری سلسله‏مراتبی تشکیل شده است که خود لایه‏های مفهومی بزرگ‏تر را در بر می‏گیرد. ازآنجاکه درک عنای عناصر در متن با توجه به محیط و بافت قابل تفسیر است، نشانه‏شناسی لایه‏ای به عنوان یک انگاره میان‏رشته‏ای می‏تواند ابزاری ارزشمند و مفید برای بازنمایی معنایی رمزگان در متن قرآن مورد توجه قرار گیرد.
 
 

کلیدواژه‌ها


  1. آسابرگر، آرتور؛ نقد فرهنگی؛ ترجمه حمیرا مشیرزاده؛ تهران: انتشارات باز، 1379.
  2. استوری، جان؛ مطالعه فرهنگی درباره فرهنگ عامه؛ ترجمه حسین پاینده؛ تهران: نشر آگه، 2007م.
  3. اصغرپور، محبوبه؛ جلوه‏های تصویرگری در قرآن کریم؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی زهرا رهنورد؛ تهران: دانشگاه الزهرا، ۱۳۸۴.
  4. بارت، رولان؛ اسطوره، امروز؛ ترجمه شیرین‏دخت دقیقیان؛ تهران: نشر مرکز، 2005م.
  5. تامپسون، جان. ب.؛ ایدئولوژی و فرهنگ مدرن؛ ترجمه مسعود اوحدی؛ تهران: نشر موسسه فرهنگی آینده پویان، 1378.
  6. چندلر، دانیل؛ مبانی نشانه‏شناسی؛ ترجمه مهدی پارسا و زیر نظر فرزان سجودی؛ تهران: انتشارات سوره مهر، 1387.
  7. خفاجی،ابن سنان؛ سرالفصاحة؛ قاهرة: مکتبة صبیح، 1995م.
  8. رضوی‎فر، املی و حسین غفاری؛ «نشانه‏شناسی پیرس در پرتو فلسفه، معرفت‏شناسی و نگرش وی به پراگماتیسم»، مجله فلسفه؛ سال39، ش2، 1390، ص5-37.
  9. سجودی، فرزان؛ «مرگ مؤلف یا نشانه‎شدن مؤلف»، کلک؛ ش16، 1381.

10. ـــــ؛ نشانه‏شناسی کاربردی؛ تهران: نشر قصه، 1382.

11. ـــــ؛ «دلالت از سوسور تا دریدا»، مقالات هماندیشی بارت و دریدا؛ به کوشش امیرعلی نجومیان؛ تهران: فرهنگستان هنر، 1386، ص195-212.

12. سیدی، سیدحسن؛ کارکرد تصویر هنری در قرآن کریم؛ تهران: نشر سخن، 1387.

13. صفوی، کوروش؛ از زبان‏شناسی به ادبیات؛ چ5، تهران: پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی، 1394.

14. ـــــ؛ معناشناسی کاربردی؛ چ3، تهران: انتشارات همشهری، 1394.

15. ضیمران، محمد؛ درآمدی بر نشانه‏شناسی هنر؛ تهران: نشر قصه، 1383.

16. عصفور، جابر؛ النقد العربی؛ ج2، قاهرة- بیروت: دارالکتاب المصندی- دار الکتاب الفبانی، 1992م.

17. قائمی‎نیا، علیرضا؛ «نشانه‏شناسی و فلسفه زبان»، ذهن؛ ش27، 1385.

18. ـــــ؛ «زبان‏شناسی شناختی و مطالعات قرآنی»، ذهن؛ ش30، 1386.

19. قطب، بن ابراهیم شاذلی؛ فی ظلال القرآن؛ بیروت: دار الشروق، 1988م.

  1. Benveniste, E.; Problem in general linguistics; Miami  FL: University of Miami Press, 1971.
  2. Buhler, K.; Sprachtheorie: Die darstellungs funktion der sprache (Jena Fischer), 1934.
  3. Chandler, D.; Semiotics for beginners-accessible and thorough-English online; New Zealand Ministry of Education, 1994.
  4. Copleston, F.; A history of philosophy: Volume VIII-Bentham to Russell; The philosophy of C. S. Pierce,pp.  304-329, 1946.
  5. Culler, J.; The pursuit of signs; London: Routledge, 1981.
  6. Hawkes, T.; Structuralism and semiotics; London and New York: Longman, 2003.
  7. Johansen, J. D.; Dialogue semiosis; Bloomington & Indianapolis  India University Press, 1993.
  8. Lakoff  G. & Johnson  M.; Philosophy in the flesh: The embodied mind and its challenges to western thought; New York: Basic books, 1999.
  9. Morris, C. W.; “Foundations of the theory of signs”, In: C. W. Morris (ed):Writing on the general theory of signs; New York: The Hague  Mouton, 1938.
  10. Piaget, T.; Structuralism;London: Routledge & Kegan Paul, 1977.
  11. Pierce, C. S.; The basis of pragmatism; Cambridge: Harvard University Press, 1906.
  12. Saussure, F.; Courses in general linguistics; London: Fontana, 1974.
  13. Saussure, F.; Course in general linguistics; Trans. Roy Harris; London and New York: Longman, 1983.
  14. Strauus, L.; Totemism; Harmondsworth: Penguin, 1969.
  15. Jackobson, R.; “Linguistics and poetics”, In: T. A. Sebeok (ed); Style in language; Cambridge  MA, MIT Press, 1960.