per
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
2018-02-20
18
72
5
34
30570
Original Article
الگوی استخراج نظاممند منابع و ابزارهای معرفت از قرآن کریم
علی مولائی
alimolaei86@gmail.com
1
مهدی گلشنی
golshani@sharif.edu
2
گروه مطالعات قرآن و حدیث پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
استاد فیزیک و مدیر گروه فلسفۀ علم دانشگاه صنعتی شریف تهران
مسئله منابع و ابزارهای معرفت و تفکیک صحیح آنها از همدیگر، همواره مورد بحث عالمان معرفتشناسی بوده است. به دلیل جایگاه والای قرآن نزد اندیشمندان مسلمان در تبیین اندیشۀ اسلامی، توجه به آموزههای آن در این مسئله و بهدستآوردن منابع و ابزاهای معرفت قرآنی، همچون دیگرمسائل معرفتی برای معرفتشناسان اسلامی، اهمیت ویژهای خواهد داشت. علاوه بر استفادههایی که با روشهای معمول در قرآنپژوهی موضوعی، در حل این مسئله از ساحت قرآن کریم صورت گرفته است، میتوان با رویکردی جدید، به نتایج کاملتری در شناسایی و تفکیک منابع و ابزارهای معرفت قرآنی دست یافت. در این کتاب آسمانی، استعمال واژههای دارای بار معرفتی در قالبی خاص، الگویی را برای استخراج نظاممند منابع و ابزارهای معرفتی که در خدمت هدف هدایتگری قرآن قرار میگیرند، در اختیار ما قرار میدهد. در این تحقیق ابتدا وحدت ساختاری برخی عبارات قرآن در بهکارگیری واژگانی که از لحاظ معرفتشناسی در قاموس اصطلاحات قرآنی حائز اهمیتاند، نشان داده میشود و بر اساس ارکان این ساختار، الگویی برای شناسایی و استخراج منابع و ابزارهای معرفت قرآنی، معرفی میشود، سپس معنای لغوی و اصطلاحی واژگان معرفتی بهکاررفته در این الگو مورد بررسی قرار میگیرد. در ادامه با دنبالکردن این الگو در تمامی آیات، منابع و ابزارهای معرفت قرآنی استخراج شده، به صورت دستهبندیشده ارائه میگردد.
https://zehn.iict.ac.ir/article_30570_1a90734c8741204cd4765a72909b4767.pdf
قرآن
منابع معرفت
ابزارهای معرفت
الگوی استخراج
آیه
ذکری
عبرت
بلاغ
per
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
2018-02-20
18
72
35
66
30571
Original Article
تحلیل انتقادی مبانی معرفتشناختی اومانیسم دکارتی بر اساس اندیشۀ علامه جعفری
نرگس ابوالقاسمی
ghasemi1091@yahoo.com
1
عبدالله نصری
nasri_a32@yahoo.com
2
فضل الله خالقیان
khaleghian2010@gmail.com
3
دانشجوی دکتری رشته کلام امامیه دانشگاه علوم قرآن و حدیث پردیس تهران
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
دانشکده علوم قرآن و حدیث شهر ری
اومانیسم به عنوان نگرش حاکم بر دوره مدرنیته، موجودیت خود را تا حدود بسیاری مرهون مبانی و روش معرفتشناختی دکارت است. ویژگی اصلی معرفتشناسی دکارت اصالتدادن به عقلانیت ابزاری است. به عقیدۀ او میتوان با عقل و بدون هرگونه توسّلی به حواس، به شناختی از واقعیت دست یافت. او با این مبنا خود را به نحوى مطلق به صورت موجودى مىشناسد که وجودش یقینىتر از همه چیز است. او اگرچه یک اومانیست به معنای امروزی نیست، اما محصول معرفتشناسیاش تصویری از انسان ارائه میکند که او را محور جهان هستی و ماسوای او را ذیل هستی او قرار میدهد. علامه محمدتقی جعفری از جمله فیلسوفان معاصر است که با عرضۀ مبانی معرفتشناختی متفاوتی به نقد اومانیسم پرداخته است. او ضرورت شناخت را در راستای نظام حیات معقول میبیند و معتقد است حواس طبیعی، عقل نظری، شهود عرفانی و وحی از ابزار معرفت است. این مقاله به قصد تحلیل انتقادی اومانیسم دکارتی ابتدا ارکان معرفتشناسی دکارت را تبیین و در ذیل هر یک دیدگاه علامه جعفری و وجوه تشابه و تضاد اندیشه آن دو را مطرح نموده است.
https://zehn.iict.ac.ir/article_30571_51dcc570af27126923eca14c832de010.pdf
معرفتشناسی
اومانیسم
دکارت
علامه جعفری
per
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
2018-02-20
18
72
67
88
30572
Original Article
استعاره مفهومی سمع و اُذن در آیات قرآن
سید مهدی میرزابابایی
mirzababaii@yahoo.com
1
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث
در معناشناسی شناختی، استعاره مفهومی، نگاشت قلمرو مبدأ به سمت قلمرو مقصد میباشد، همراه با تناظرهایی (نگاشتهای مفهومی) بین حوزه مبدأ و حوزه مقصد. در این روش به وسیله استعاره مفهومی، از طریق قلمرو تجربی بهطورتقریبی بر قلمرو تجربی دیگرنگاشت میشود. در این اتفاق قلمرو دوم تا حدی از طریق قلمرو اول درک میشود. این نوشتار دو واژه «سمع» و «اُذن» را با روش استعاره مفهومی، در آیات قرآن تحلیل و بررسی نموده است. واژه سمع به صورت اسمی و فعلی در قرآن استعمال گردیده که این واژه همواره در حالت اسمی به شکل مفرد بیان میگردد. در لغت معانی گوناگونی برای این واژه ذکر شده است که اُذن یکی از آن معانی میباشد. آیات قرآن بهطوراستعاری ملکیت سمع را بیان میدارند. نظریه استعاره مفهومی در معناشناسی شناختی مترصد است با توجه به نگاشتهای موجود بین قلمرو مبدأ و مقصد، درک بهتر و صحیحی از حوزه مقصد ارائه نماید. همانگونهکه در اعیان خارجیه ملکیت امری انتزاعی است، ولی ثمن و مثمن امور حقیقی تلقی میگردند، خداوند مالک سمع، به عنوان امری حقیقی تلقی میگردد. آفرینش سمع در آیات قرآن به گونهای مطرح میشود که ضمن بیان ایجاد این دستگاه مدرکه در وجود انسان، خلقت این بخش فرابدن از دیگردستگاههای بدنی بشر متمایز گردد. قرآن سرشت سمع را نه تنها از بعد بدنی متمایز معرفی مینماید که این قوه را از دیگرقوای مدرکه نیز تفکیک میکند. در مفهومسازی قرآن، سمع از بصر، عقل، فؤاد و قلب کاملاً مستقل معرفی میگردد. آیات قرآن حتی سمع را از اذن تفکیک نموده، این دو را از یکدیگر متمایز معرفی میکند. واژه اذن در قرآن به عنوان ابزاری در دستگاه حس شنوایی مطرح میشود. قرآن برای این بخش از دستگاه شنوایی موانعی ذکر میکند. اگر برای اذن مانعی محقق گردد، اگرچه فرد از شنیدن انواع اصوات محروم نمیگردد، برای سخن حق، استماع نخواهد داشت.
https://zehn.iict.ac.ir/article_30572_16c9a8df60c09e8c895ee800667fac4a.pdf
سمع
اذن
استعاره مفهومی
حس شنیداری
per
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
2018-02-20
18
72
89
112
30573
Original Article
استقرا و تجربه در نظر فارابی
زهرا اسماعیلی
z_esmaeeli@yahoo.com
1
سیدمحمد حکاک
smhakakgh@gmail.com
2
دانشگاه بین المللی امام خمینی
دانشگاه بین المللی امام خمینی
مشکل استقرا یکی از مسائلی است که فیلسوفان بسیاری برای حل آن کوشیدهاند. اینکه آیا میتوان با مشاهده جزئیات به دانش کلی و یقینی دست یافت، مسئلهای بوده که در تمام ادوار ذهن فیلسوفان را به خود مشغول داشته است. فارابی نیز در این مسیر گام نهاده و سعی کرده است در ابتدا استقرا را در قالب قیاس بریزد تا بتواند نتیجه حاصل از آن را یقینی کند؛ اما خودش ناکارآمدی آن را در مییابد، سپس با تلفیق استقرا و تمثیل، روشی جدید پیشنهاد میکند. در این نوشتار، درابتدا شرح فارابی بر استقرای ارسطو آنچنانکه در آنالوطیقای اول آمده، بررسی میشود. در مرحله بعد نظر فارابی در کتاب القیاس میآید و سپس «نقله» که حاصل تلفیق تمثیل و استقراست، به عنوان راهکار پیشنهادی او برای حل مشکل استقرا معرفی میشود. در آثار حکما و منطقدانان مسلمان ممکن است این بحث، یعنی نقله در ذیل بحث تمثیل مطرح شده باشد؛ ولی به نظر میرسد این کار تحت تأثیر متکلمان صورت گرفته باشد. تکنیک نقله ازآنجاکه امکان گسترش علم را فراهم میسازد، بیشتر برای حل مشکل استقرا کارآمد است. در ادامه تجربه در آثار فارابی بررسی میشود و در آخر، پس از تحلیل نظر فارابی در خصوص قیاسیکردن استقرا به این نتیجه میرسیم که قیاس به دلیل داشتن تفاوت ماهوی با استقرا، ابزار مناسبی برای توجیه استقرا نیست و نقله نیز هرچند دانش عمیقتری در باب موضوع مورد نظر تولید میکند، همچنان در دستیافتن به یقین ناکام میماند.
https://zehn.iict.ac.ir/article_30573_039d21113834df6efb8c564c315f8fe0.pdf
فارابی
استقرا
نقله
استدلال به شاهد بر غایب
تجربه
per
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
2018-02-20
18
72
113
146
30574
Original Article
الگوی ساختاریِ توسعۀ نظام دانش و دلالتهای آن از منظر قرآن کریم در چارچوب مبانی حکمت متعالیه
حسین رمضانی حسین آباد
h.ramezani@chmail.ir
1
مدیر گروه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مؤسسۀ حکمت وابسته به پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
توسعه در وجه انضمامیِ خود، تابعِ بسط و تعالیِ نظر و عمل به نحو توأمان است. به همین وزان، توسعه در واقعیت اجتماعی، نسبتی متقابل با توسعۀ نظام دانش و علوم دارد. اینکه سنخ دانش و علوم چگونه و بر مبنای چه الگوی ساختاری و ارزشیای بسط یابد، متأثر از مبانی معرفتی حاکم بر نگرش فردی و جمعی پدیدآورندگان علوم و نیز تجارب ایشان است. این، بدان معناست که نحوۀ توسعۀ دانش و علوم، گرانبار از پیشفرضهایی است که خواه ناخواه با پذیرش یک الگوی ساختاری، تسری و امتداد مییابند؛ ازاینرو هر دستگاه معرفتی بایسته است مبتنی بر مبانیِ خود، الگوی توسعۀ منظومۀ دانش و علوم را شناسایی نموده، رهیافتی روششناختی نسبت به توسعۀ دانش و علوم داشته باشد. مقالۀ حاضر از منظر این ضرورت، با استفاده از مبانی حکمت متعالیه، به تأمل در الگوی ساختاریِ توسعۀ نظام دانش و علوم بر مبنای دلالتهای آیات قرآن کریم پرداخته است. هدف این مقاله، ترسیم یک الگوی عام طبقهبندی دانش نیست، بلکه آن است که بتواند با شناساییِ مبادی معرفت، در نظام روابط انسان از منظر دلالت آیات قرآن کریم، نحوۀ بسط دانش و علوم را شناسایی و تبیین نماید.
https://zehn.iict.ac.ir/article_30574_232771bf97809ec11405c4b13e35b006.pdf
توسعه
نظر
عمل
دانش
علوم
حکمت متعالیه
قرآن
per
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
2018-02-20
18
72
147
196
30575
ماهیت شهود و ویژگیهای آن در معرفتشناسی کانت
علی فتح طاهری
fathtaheri@hum.ikiu.ac.ir
1
عضو هیئت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
فلسفه کانت بر تمایز میان دو قوه شناخت، یعنی شهود و تفکر یا حس و فهم استوار است. این دو قوه برای معرفت ضروریاند و هیچ یک را نمیتوان به دیگری تحویل کرد. از این دو قوه، شهود اهمیت بسزایی دارد؛ زیرا محتوای معرفت درنهایت از طریق آن حاصل میشود و عینیت معرفت از رهگذر آن ممکن میگردد. کانت برای شهود به دو ویژگی تفرد و بیواسطگی اشاره میکند و آنها را در مقابل دو ویژگی کلیت و با واسطگی مفاهیم قرار میدهد. کانتپژوهان در خصوص معنا و اهمیت این ویژگیها و نسبت آنها با یکدیگر قرائتهای متفاوتی دارند. در این مقاله پس از بیان معنای شهود و ویژگیهای آن بر اساس نظریه معرفت کانت، قرائتهای متفاوت در خصوص نسبت این ویژگیها مورد بررسی و نقد قرار میگیرد و در پایان به نظر مختار نویسنده اشاره میشود.
* این مقاله با حمایت دانشگاه بینالمللی امام خمینی و از طرح تحقیقاتی دوره فرصت مطالعاتی در دانشگاه تگزاس در آستین امریکا استخراج شده است. نویسنده بر خود لازم میداند از مسئولان هر دو دانشگاه، بهویژه پرفسور ایان پروپس و پرفسور دیوید سوسا، استادان محترم گروه فلسفه دانشگاه تگزاس تشکر نماید.
https://zehn.iict.ac.ir/article_30575_aecf3231165ca5d01dded8a1bbe02d16.pdf
کانت
شهود
حس
تفرد
بیواسطگی
per
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
2018-02-20
18
72
177
196
30576
نقادی انتقادهای شیخ احمد احسائی به قوه خیال و مبانی آن در حکمت متعالیه
محمود صیدی
m.saidiy@yahoo.com
1
حسن مرادی
dr.hassan.moradi@gmail.com
2
استادیار دانشگاه شاهد
استادیار دانشگاه شاهد
قوه خیال و ادراکات آن از مهمترین مسائل حکمت متعالیه میباشد که ملاصدرا بحثهای زیادی را به آنها اختصاص داده است. برخی از نظریات او در این زمینه مانند فاعلبودن نفس در ادراکات حسی و خیالی و تجرد قوه خیال، بیسابقه بوده و اولینبار توسط صدرالمتألهین ارائه گشته است. شیخ احمد احسائی اشکالات و انتقادهای بسیاری را به دلایل و مبانی ملاصدرا در این زمینه وارد میداند و آنها را به چالش میکشد. این انتقادها درباره تجرد قوه خیال، فاعلیت آن نسبت به صورتهای خیالی، ناسازگاری درونی دیدگاه ملاصدرا در این زمینه و شدتیافتن ادراکات خیالی به هنگام مرگ و در آخرت است. در پژوهش حاضر اثبات گردیده که اینگونه انتقادها ناشی از عدم توجه کافی به مبانی صدرایی در این زمینه از جمله وحدت تشکیکی وجود، حرکت جوهری و اتحاد عالم و معلوم بوده و احسائی در انتقادهای خود گرفتار مغالطه شده است.
https://zehn.iict.ac.ir/article_30576_5e0d7e8d644defc762085b497d2148a4.pdf
ملاصدرا
احسائی
قوه خیال
ادراک
per
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
2018-02-20
18
72
197
222
30577
بررسی نقش دستوری، معنایی و کاربردشناختی ساختار بدل در آیات قرآن با تکیه بر رویکردهای نظری مییر و کویرک
بهمن گرجیان
b.gorjian@iauabadan.ac.ir
1
فرنگیس عباس زاده
farangisabbaszadeh@gmail.com
2
دانشیار و عضو هیات علمی گروه زبانشناسی همگانی-واحد آبادان-دانشگاه آزاد اسلامی-آبادان-ایران
دانشجوی دکتری گروه زبانشناسی همگانی- واحد آبادان دانشگاه ازاد اسلامی -آبادان- ایران
در زبانشناسی جدید شناخت بافت زبانی و فرازبانی در حوزه مطالعات قرآنی برای تشخیص مفهوم واژگان و متن مورد توجه قرار گرفته است. قرآن به لحاظ زبانشناسی از آرائههای ادبی، اصطلاحات و مفاهیم عرفانی استفاده کرده است. در این پژوهش از رویکردهای نظری کویرک و همکاران و مییر به منظور تجزیه و تحلیل ساختار نحوی و معنایی و کاربردشناختی پیروی شد. در هر دو رویکرد محدودیتهای نحوی، معنایی و کاربردشناختی بدل مطرح شدهاند. یافتههای تحقیق ضمن ارائه طبقهبندی انواع بدل در قرآن کریم، حاکی از آن بود که بدل در قران کریم به عنوان یک آرایه ادبی به فراهمکردن اطلاعات معنایی مناسب برای خواننده میپردازد که میتواند بین جملهوارههای همپایه و پیرو ارتباط نحوی و معنایی برقرار کند. با کاربرد صحیح بدل در جمله میتوان گفتاری با سبک زبانی و ادبی مناسب داشت که برای همگان قابل فهم باشد. نتایج این پژوهش نشان داد که کاربرد بدل در قرآن کریم از لحاظ ساختاری میتواند تأثیر زیادی در ارتباط معنایی بین صورت بدل (دستوری یا ساختاری) و معنای آن ساختار (نقش معنایی) ایفا کند. این ارتباط به فهم خواننده از نقش کاربردشناختی بدل منجر میگردد. ساختارهای کاربردشناختی در این آیات عبارت بودند از تعهدی، اظهاری، ترغیبی و عاطفی که نشان از قاطعیت خداوند هنگام سخنگفتن از روز رستاخیز، هشدار و سعی در بیداری غافلان و کافران، تأکید خداوند بر حتمیبودن وقوع قیامت و اخطار به گناهکاران به ترس از آن است.
https://zehn.iict.ac.ir/article_30577_89cc35ad030610946718e05b9011cbb1.pdf
بدل
نقش دستوری
نقش معنایی
نقش کاربردشناختی
per
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
2018-02-20
18
72
1
11
30578
Original Article
abstracts
translator translator
1
iict.ac.ir
contents
The systematic extraction model of the knowledge sources and tools from The Holy Quran/ Ali Mowlaei, Mahdi Golshani
Critical Analysis of Epistemological Principles of Cartesian Humanism Based on Allameh Mohammad-Taqi Ja'fari's Thoughts/ Narges Aboul-Qasemian, Abdollah Nasri, Fazlollah Khaleghian
Conceptual metaphor of hearing and ear on verses of Quran/ Sayyed Mahdi Mirzababaei
Al-Farabi on Induction and Experience/ Zahra Esmaeili, Sayyaed Mohammad Hakkak
The structural model of development of knowledge and its implications from the point of view of the implications of the Quranic Verses/ Hosein Ramezani Hosin-Abad
The Nature of Intuition and its Characteristics in Kant's Epistemology/ Ali Fath Taheri
Critical investigation of Sheikh Ahmad Ahsai's Criticis to the power of imagination and its foundations in transcendental wisdom/ Mahmoud Seidi, Hasan Moradi
Reviewing the syntactic, semantic and pragmatic functions of the apposition structure in the Holy Quran concerning Meyer and Quirk theoretical approaches/ Bahman Gorjian, Farangis Abbaszadeh
https://zehn.iict.ac.ir/article_30578_cedb1a6fd10b7f65017d7958ff5566c9.pdf
The systematic extraction model of the knowledge sources and tools from The Holy Quran