آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
21
82
2020
08
22
بیطرفی ارزشی در پذیرش نظریات با تأکید بر دیدگاه هیو لیسی
5
30
FA
سید ابراهیم
رئوف موسوی
پژوهشگاه علوم انسانی
raoufmousavi@gmail.com
مهدی
معین زاده
استادیار گروه فلسفه علم و فناوری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
dr_moinzadeh@yahoo.com
<span style="font-size: 10px;">طبق تلقی پوزیتیویستی پذیرفتن تأثیر ارزشها بر علم متعارض با حفظ مرز علم و غیرعلم، عینیت یا آفاقیت و جهانشمولی علم است؛ اما دیگر دیدگاههای فلسفه علم که به کمک آن میتوان تأثیر ارزشها بر علم را پذیرفت، نهایتاً به تعریفی از عینیت علم میانجامد که متعارض با عینیت علم و مطابقت آن با واقع است؛ برای مثال پوپر اصرار دارد که ضمن پذیرش تأثیر ارزشها بر علم، عینیت علم را حفظ کند، درنهایت از تئوری خاصی درباره عینیت دفاع میکند که میتوان آن را مشترک لفظی با تلقی پیشین از عینیت دانست. بازخوانی تلاشهای فیلسوفان علم از منظر مسئله فوق نشان میدهد نمیتوان با استفاده از دیدگاه پوزیتویستها، پوپر، کوهن، لاکاتوش و فایرابند مسئله فوق را پاسخ داد؛ اما با استفاده از دیدگاه هیو لیسی میتوان راهی برای تبیین ارزشباری علم توأم با حفظ عینیت و کاشفیت علم یافت. هیو لیسی اگرچه مسئلهای متفاوت با مسئله پژوهش حاضر دارد و در پی پاسخ به این سؤال است که «آیا علم فارغ از ارزش است؟» اما درنهایت با تفکیک مقومات مفهومی بیطرفی ارزشی علم، تبیینی از جایگاه ارزش در علم ارائه میکند که میتوان با استفاده و اقتباس از آن، نقش ارزشها در علم را بهگونهای توضیح داد که با عینیت علم قابل جمع باشد.</span>
علم,ارزش,بیطرفی ارزشی علم,هیو لیسی
https://zehn.iict.ac.ir/article_46341.html
https://zehn.iict.ac.ir/article_46341_7986c1f82950f88e5f1693ff9169eee6.pdf
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
21
82
2020
08
22
هستی شناسی و معرفت شناسی عقل در نگره تفکیکی
31
50
FA
حمیدرضا
شاکرین
دانشیار گروه علمی منطق فهم دین، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
shakerinh@gmail.com
<br /> شناخت عقل و خرد از جمله مباحث بسیار اساسی در فلسفه، معرفتشناسی و روششناسی است. هستیشناسی عقل که در فلسفه بررسی میشود، منزلت معرفتشناختی عقل را تعیین میکند و معرفتشناسی نیز بنیادهای روششناختی علوم و معارف را پی میریزد؛ از این رو هستیشناسی و معرفتشناسی عقل اهمیت درخور توجهی دارد. این مسئله در نگره تفکیکی نیز جایگاه برجستهای یافته، در صدر مسائل آن قرار دارد. با توجه به نقشی که این رویکرد میتواند در حوزه معارف دینی ایفا و جهتگیریهای خاصی را دنبال کند، لازم مینماید عقلشناسی آن در بوته سنجش قرار گیرد. مقاله حاضر در پی آن است این مسئله را رصد و نتایجش را روشن کند. روش تحقیق در این بحث اسنادی و تحلیلی است و ماحصل آن این است که نگره عقلشناختی تفکیکی تهی از هر گونه پشتوانه عقلی و نقلی است و درنهایت به ندانمگویی و بنبست معرفت میانجامد. <br /> <br /> <br />
عقل شناسی,هستی شناسی عقل,معرفت شناسی عقل,نگره تفکیک
https://zehn.iict.ac.ir/article_46344.html
https://zehn.iict.ac.ir/article_46344_ac33eefe3438a027348ee0179c179a90.pdf
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
21
82
2020
08
22
استعاره و تمثیل در تحویلگرایی با تکیه بر تمثیل زیستشناسی سیستمها
51
80
FA
محمود
مژده خشکنودهانی
فلسفه علم، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات
yashill_1356_1@yahoo.com
هادی
صمدی
عضو هیئت علمی گروه فلسفهی علم دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
hadi.samadi@yahoo.com
رضا
ندرلو
گروه زیستشناسی، دانشکده زیست شناسی دانشگاه تهران
rnaderlo@gmail.com
رضا
عزیزی نژاد
گروه کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات
r.azizi@srbiau.ac.ir
استعاره و تمثیل در مهمترین حوزههای معرفتی و در عرصه علوم تجربی از جمله زیستشناسی و تکامل کاربرد دارند. زیستشناسی و فلسفه زیستشناسی دامنه وسیعی از مباحث معرفتی و فلسفی را به وجود آورده است. تحویلگرایی و ضد تحویلگرایی، از آموزههای مهم قابل بحث در فلسفه زیستشناسیاند. کلر و دوپره دو تن از نمایندگان این دو مکتباند. کلر با بهکارگرفتن استعاره و تمثیل، برای تحویل تبیینها در زیستشناسی به تبیینها در فیزیک و شیمی کوشیده است؛ اما دوپره با این تحویلگرایی مخالف است. افراد با رویکردهای مختلف که گاه ممکن است رویکردها در تقابل با یکدیگر نیز باشند، از استعارهها و تمثیلها کاربردهای مختلفی مراد میکنند. تمثیل زیستشناسی سیستمها نمونهای از این دست است که کاربرد وسیع استعاره و تمثیل را در علم نشان میدهد.
استعاره,تمثیل,تحویل گرایی,تبیین,زیست شناسی سیستم ها
https://zehn.iict.ac.ir/article_46345.html
https://zehn.iict.ac.ir/article_46345_15c81f82c1d0ee90874cb1740e011533.pdf
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
21
82
2020
08
22
الگوپردازی مفهومیابی از آیات قرآن کریم با استفاده از دانش متن کاوی رایانشی
81
108
FA
سلمان
آذری
دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
s.azari2010@gmail.com
محمود
شکرالهی فر
دانشگاه نبی اکرم
msf@ucna.ac.ir
محمدعلی
لسانی فشارکی
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
lessanima@gmail.com
<br /> هدف مقاله تعیین مسیری برای تبیین فناورانه مفهومیابی از آیات قرآن است. مفهومیابی یکی از مراحل اصلی روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم است و در عین حال در سایر مطالعات مرتبط با فهم قرآن میتواند به کار گرفته شود. استفاده از دانش متنکاوی رایانشی برای پردازش متون، روشی متداول در فناوری دنیای امروز است. قرآن کریم نیز به عنوان یک متن و زبان مورد توجه این دانش قرار گرفته است. گام اول برای تحلیل هر متن تشکیل پیکره متنی است که متن را به دادههای ساختیافته تبدیل میکنند. در طراحی این پیکرهها از قواعد مختلفی از جمله قواعد متداول صرفی- نحوی استفاده میشود. آنچه انتظار داریم درنهایت به عنوان خروجی ماشین از آن بهره بگیریم، مفهومیابی و استخراج دانش یا ابزارهایی برای تسهیل این کار است؛ لذا پس از تشکیل پیکره متنی، دادههای نمونه برای استفاده در فرایند یادگیری ماشین برای مفهومیابی آماده شدهاند. این دادهها الگوهای ساده زبانی مبتنی بر پیکره متنی است که منجر به دریافت مفهوم میشود و میتواند در مراحل تکمیلی تدقیق شده، به سمت الگوهای پیشرفته سوق پیدا کند.
روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم,مفهومیابی,متنکاوی,پیکره متنی,یادگیری ماشین
https://zehn.iict.ac.ir/article_46365.html
https://zehn.iict.ac.ir/article_46365_15e0d5243fc9d62abbfadd899eeb6b86.pdf
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
21
82
2020
08
22
نسبت بین خودآگاهی و آگاهی به غیر در فلسفه ارسطو و ابن سینا
109
134
FA
اسماء
اسحاقی نسب
دانش آموخته فلسفه و حکمت اسلامی
دانشگاه شاهد
esaghinasab.asma@yahoo.com
حسین
زمانیها
0000-0002-5447-4696
استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه شاهد
zamaniha@gmail.com
<br /> دیدگاه ابنسینا در مورد خودآگاهی با دیدگاه ارسطو متفاوت است. بر اساس نظر ارسطو فاعل شناسا نمیتواند آگاهی بیواسطهای به خود داشته باشد، بلکه همواره به واسطه علم به شیء دیگر به خود علم پیدا میکند و چون مبدأ علم در فلسفه ارسطو علم به اشیای مادی و محسوس است، اصولاً شناخت انسانی بر این اساس و مبتنی بر این مدل شکل میگیرد و از این جهت حقیقت «خود» نیز که همواره همراه با ادراک اشیای مادی و ملازم با آنها درک میشود، امری مکانمند و زمانمند است. این در حالی است که از نظر ابنسینا حقیقت «خود» از راه نوعی شهود بیواسطه درونی و صرف نظر از هر گونه ادراک حسی قابل وصول است و دقیقاً این همان نکته ای است که ابنسینا در انسان معلق در فضا در صدد بیان آن است. اگر بخواهیم دیدگاه ارسطو و ابنسینا در مورد خودآگاهی و نسبت آن با آگاهی به غیر را با دیدگاههای رایج در فلسفه ذهن معاصر مقایسه کنیم، باید بگوییم دیدگاه ارسطو در مورد خودآگاهی بیشتر با آن نوع خودآگاهی که در فلسفه ذهن از آن با نام خودآگاهی مرتبه اول یا پیشا تأملی یاد میشود، سازگار است؛ در حالی که ابنسینا ضمن پذیرش این معنا از خودآگاهی به نوعی خودآگاهی مرتبه بالاتر یا تأملی نیز قایل است.
خودآگاهی,آگاهی به غیر,ارسطو,ابن سینا,خودآگاهی پیشا تأملی,خودآگاهی تأملی
https://zehn.iict.ac.ir/article_46367.html
https://zehn.iict.ac.ir/article_46367_239389c2f4327c2f9750ea835dd91b79.pdf
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
21
82
2020
08
22
بررسی مفهومسازی استعاری «عمر سرمایه است» در سوره عصر
135
158
FA
زهرا
صرفی
گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا تهران
sarfi@alzahra.ac.ir
<br /> استعاره در معناشناسی شناختی سازوکاری ذهنی برای ساماندهی مفاهیم جهان اطراف و ابزاری برای بیان مفاهیم انتزاعی در قالب مفاهیم ملموستر است. در قرآن کریم نیز با تکیه بر استعارههای مفهومیِ بدیع مفهومسازیِ دقیق و جامعی از جهان و پدیدههای آن ارائه شده است که بررسی آنها برای درک بهتر جهانبینی این کتاب آسمانی لازم است. این پژوهش با روش تحلیلی- تطبیقی به تحلیل مفهومی سوره عصر با محوریت استعاره مفهومی «عمر سرمایه است» پرداخته است. پیجویی عبارات استعاری در این موضوع در دیگر آیات قران کریم نشان میدهد که بسیاری از عباراتِ استعاریِ به ظاهر مستقل، نمودِ زبانیِ برقراری تناظر میان هستیهای دو حوزه عمر و سرمایه است. این امر خود تأییدی دیگر بر اعجاز قرآن کریم در بهرهمندی از نظام مفهومی کاملاً هماهنگ و به هم پیوسته است.
استعاره مفهومی,سوره عصر,عمر,سرمایه,خسران
https://zehn.iict.ac.ir/article_46368.html
https://zehn.iict.ac.ir/article_46368_7ce84c268239a3810b5b55e08a98d656.pdf
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
21
82
2020
08
22
تأثیر فرهنگ بر ادبیات و برخی دلالتهای معرفتشناختی آن
159
186
FA
حامد
رشاد
مربی گروه ادبیات و اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
hamed_rashad@yahoo.com
<br /> دو مقوله «فرهنگ» و «ادبیات» از مهمترین عناصر نرمافزاری حیات آدمیاند و مبحث مناسبات و تعاملات آن دو از مباحث اساسی «فلسفه فرهنگ» از سویی و «فلسفه ادبیات» از سوی دیگر است. مسئلة این نوشتار بررسی چگونگی تأثیر فرهنگ بر ادبیات و برخی دلالتهای معرفتشناختی آن از رهگذر کاربست روش مطالعه عقلی و فلسفی است. این مقاله ادعا دارد با فرض اختیار یک تلقی از تلقیهای متعدد این دو مفهوم، تأثیرگذاری فرهنگ بر ادبیات در چارچوب علل اربعة وجود شیء قابل بررسی است. اتخاذ این روش آشکار میکند در عین استقلال مفهومی فرهنگ و ادبیات، فرهنگ بر علل وجودی و ماهوی ادبیات تأثیر مستقیم میگذارد و نتیجه آنکه هر فرهنگی ادبیات متناسب خود را میپروراند؛ هرچند این پرورده که از عناصر فرهنگ تغذیه کرده، باعث بالندگی و تقویت و تحکیم آن فرهنگ شود. در این میان «بینش»، «گرایش»، «منش» و «کنش» به عنوان موضوع ادبیات از سویی و مؤلفههای فرهنگ از دیگرسو مهمترین نقطة تلاقی این دو عنصر است و این تأثیر دارای دلالتهای معرفتشناختی قابل توجهی است.<strong> </strong>
فلسفه ادبیات,نسبت ادبیات و فرهنگ,معرفتشناسی ادبیات,معرفتشناسی فرهنگ,جامعهشناسی ادبیات
https://zehn.iict.ac.ir/article_46369.html
https://zehn.iict.ac.ir/article_46369_645d5e4a0b9e70034887b31f090221c8.pdf
آیت الله علی اکبر رشاد
ذهن
1735-0743
21
82
2020
08
22
معناشناسی توصیفی اراده با تأکید بر روابط همنشینی و جانشینی
187
217
FA
رضا
رئوفیان
دانشآموخته رشته علوم قرآن و حدیث، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
r.raouf9@yahoo.com
علی اصغر
تجری
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
a.tajari@hotmail.com
اراده در خدا و انسان از مسائل مهم در حوزه معرفت دینی است که از دیرباز مورد توجه متفکران بوده و چالشهایی را در پی داشته است. در مقاله پیش رو به بررسی واژه با روش معناشناسی توصیفی و محوریت رابطه همنشینی وجانشینی- که از زبانشناسی ساختگرا برآمده- پرداخته میشود. مطالعه مشتقات اراده در 47 سوره از قرآن، نشان ازارتباط معنایی آنبر محور جانشینی با «مشیت، اختیار، اشتهاء، ابتغاء، همّ، عزم و قضی» و بر محور همنشینی با «الله، فعل، کن فیکون، امر، وجه و نفس» میباشد که حوزه معنایی اراده را شکل میدهند. بر محور جانشینی، این واژگان در هسته اصلی معنای اراده یعنی «خواستن»، مشترک بوده وجملگی در زنجیره انجام فعل قرار میگیرند. بر محور همنشینی نیز دو نسبت تقارب معنایی و رابطه مکملّی دیده میشود که درمجموع میتوانند معنای شفاف و دقیقتری از اراده را ارائه نمایند.
<strong> </strong>
قرآن کریم,معناشناسی,اراده,رابطه جانشینی,رابطه همنشینی
https://zehn.iict.ac.ir/article_46370.html
https://zehn.iict.ac.ir/article_46370_f206d8d26633b3cbd945be1290759d1d.pdf