2024-03-29T19:05:36Z
https://zehn.iict.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=33476
ذهن
1735-0743
1735-0743
1400
22
86
تبیین معرفتشناسی اصلاحشده بر مبنای محافظهگرایی پدیداری و نقش آن در توجیه باورهای دینی
کاظم
راغبی
محمد
محمدرضایی
منصور
نصیری
معرفت شناسی اصلاح شده که در دهه های اخیر توسط الوین پلانتینگا احیا شده است، در مواجهه با چالش شاهدگرایی، باورهای دینی را باورهایی دارای توجیه غیر استنباطی و بینیاز از شاهد، تبیین و حس خداشناسی را به عنوان قوهای خاص که این باورها را تولید و توجیه میکند، معرفی کرده است. اما افتراق توجیه از شاهد و توسل به حس خداشناسی به عنوان یک ادعای خاص برای حل معضل کنونی که نقش شاهدی برای طبیعت قایل نمی باشد، علاوه بر نقدهای بسیار، مسئولیت سنگین اثبات را بر عهده خداباوران میگذارد. ما در این مقاله در راستای تعدیل معرفتشناسی اصلاحشده، با تبیین توسعه رویکرد محافظه گرایی پدیداری، به عنوان رویکردی که توجیه و شاهد را با گرایشی درون گرایانه تعریف میکند، تلاش کرده ایم توجیه غیر استنباطی باورهای دینی را با شاهدگرایی سازگار کنیم؛ همچنین با توجه به نظریه محافظه گرایی پدیداری و یافتههای علوم شناختی دین، حس خداشناسی را از قوهای که هیچ رابطه حمایتی میان باورهای دینی و طبیعت لحاظ نمیکند، به فرایندی فعال در دستگاه کشف عامل و قوای شناختی معمول انسان تغییر دهیم و به این ترتیب رابطه حمایتی طبیعت و باورهای دینی را حفظ کنیم.
*دانشجوی دکتری فلسفه دین پردیس فارابی دانشگاه تهران.
** استاد گروه فلسفه پردیس فارابی دانشگاه تهران (نویسنده مسئول). mmrezai@ut.ac.ir
*** دانشیار گروه فلسفه پردیس فارابی دانشگاه تهران. nasirimansour@ut.ac.ir
تاریخ دریافت: 20/01/99 تاریخ تأیید: 20/07/99
محافظه گرایی پدیداری
معرفت شناسی اصلاح شده
پدیدار
حس خداشناسی
علوم شناختی دین
2021
06
22
5
34
https://zehn.iict.ac.ir/article_244501_106078a83f18edb6f14ae74d1a6c5080.pdf
ذهن
1735-0743
1735-0743
1400
22
86
تحلیل میدان معنایی همنشینی «تقوا» و «ایمان» در ساختار معنایی قرآن با تأکید بر روش ایزوتسو
علیرضا
قائمی نیا
سمیه
خلجی
محمد حسین
شیرافکن
با مراجعه به قرآن کریم این نکته کشف میشود که تقوا از جمله اموری است که در زندگی انسان ریشه دوانده است؛ لذا در جهانبینی قرآن کریم تقوا از جایگاه ویژهای برخوردار است. تقوا از اموری است که با بسیاری از مؤلفههای دینی ارتباط دارد. از جمله مواردی که در قرآن کریم ارتباطی عمیق با تقوا دارد، ایمان است؛ لذا همآیی تقوا و ایمان و بررسی ارتباط آن دو با هم که چه میدان معنایی را ترتیب میدهند، ضروری میباشد؛ چراکه فهم میدان معنایی تشکیل شده در فهم صحیح از این دو مؤلفه تأثیرگذار است. در این نگاشته برآنایم با روش معناشناسی ایزوتسو که یکی از روشهای موجود در معناشناسی میباشد، میدان معنایی از همنشینی تقوا و ایمان را کشف و این ارتباط عمیق را اثبات کنیم. در این پژوهه به این نکته دست مییابیم که ایمان در نسبت همنشینی با تقوا سه ساحت زمینه، مکمل و نتیجهای دارد؛ یعنی انسان متقی در تمام مراحل سیر خود از ایمان بهره جسته و از آنجایی که ارتباطی دو سویه بین تقوا و ایمان قرار دارد، با ازدیاد ایمان، تقوا نیز افزایش مییابد. میتوان بیان داشت مرتبه تقوا فوق مرتبه ایمان میباشد. تقوا فضیلتی است ورای ایمان و هر مؤمنی متقی نیست؛ لکن هر شخص متقی باایمان است.
معناشناسی
میدان معنایی
ایمان
تقوا
همنشینی
ایزوتسو
2021
06
22
35
62
https://zehn.iict.ac.ir/article_244502_87f5d2523ad5c154f814b7bbb7e554f2.pdf
ذهن
1735-0743
1735-0743
1400
22
86
منابع معرفتی هنرمند در آفرینش محتوای اثر هنری با تکیه بر مبانی صدرایی
حامده
راستایی
در حکمت اسلامی علم مستقلِ مدونی که کل مباحث نظری هنر در آن طرح شود، به وجود نیامده است؛ اما میتوان با عنایت به تعالیم حکمت اسلامی، در خصوص هنر اسلامی نظریهپردازی نمود. بیتردید این حکمت هنر تبیینی از آثار هنری اصیل اسلامی نیز به دست میدهد. مبانی معرفتشناختی و منابع معرفتی هنرمند در تولید و آفرینش محتوای اثر هنری، از جمله مباحث مهم در فلسفه هنر است. اثر هنری علاوه بر اینکه دارای یک قالب مادی زیباست، واجد یک محتوا و مضمون نیز هست که قالب در خدمت آشکارگی آن محتواست و پیامی به مخاطب القا میکند. با توجه به مبانی مختلف جهانشناختی و معرفتشناختی هنرمندان، منابع معرفتی محتوای اثر نیز متغیر است. هنرمند در آفرینش اثر هنری، علاوه بر ادراکات حسی، خیالی و عقلی، از پشتوانه معرفتی مبتنی بر شهود، فطرت، وحی و نقل بهرهمند میگردد.
هنر اسلامی
منابع معرفتی
هنرمند
خیال
عقل
اثر هنری
ملاصدرا
2021
06
22
63
84
https://zehn.iict.ac.ir/article_244503_28ef4b28dcdb4eb70133a4b163cec97f.pdf
ذهن
1735-0743
1735-0743
1400
22
86
ارزیابی مبانی و پیش فرضه ای نظریه مطابقت ماهوی
امیر
اوسطی
محمدجواد
رضایی
عباس
شیخ شعاعی
قدرت الله
قربانی
مطابقت ماهوی، جنبهای هستیشناختی و جنبهای معرفتشناختی دارد. جنبه هستیشناختی نظریه، عبارت است از وحدت سنخی ماهوی ذهن و خارج؛ به این معنا که ماهیت به معنای «ما یقال فی جواب ما هو» که منحصر در معقولات اولی میباشد، در دو موطن ذهن و خارج موجود است و بر مفهوم و مصداق ماهیت، حقیقتاً صادق است؛ زیرا ماهیت من حیث هی (کلی طبیعی)، نسبت به ذهنیت و خارجیت لابشرط است. مطابقت ماهوی از جنبه معرفتشناختی، معیار ثبوتی صحت قضایایی است که در آنها جنس، فصل و حدّ تام بر ماهیت حمل میگردد؛ بنابراین انکار آن در حکم سفسطه دانسته شده است؛ زیرا نفی مطابقت ماهوی به معنای انکار امکان معرفت در این گونه قضایاست. این نظریه مبتنی بر پیشفرضهای نادرستی است؛ زیرا اولاً لابشرطبودن ماهیت نسبت به ذهن و خارج، مستلزم تناقض است؛ ثانیاً انحصار ماهیت به معقولات اولی بدون دلیل است؛ ثالثاً در این نظریه، مطابقت معرفتشناختی مبتنی بر مطابقت هستیشناختی است، در حالی که این ابتناء، نه بدیهی است و نه ثابت شده است، رابعاً موجودیت ماهیت در ذهن و خارج، مستلزم اصالت ماهیت میباشد. بنابراین نظریه مطابقت ماهوی قابل پذیرش نیست.
مطابقت ماهوی
ماهیت
مطابقت هستی شناختی
مطابقت معرفت شناختی
وجود حقیقی
معقولات اولی
2021
06
22
85
110
https://zehn.iict.ac.ir/article_244504_e670a625c30250d68d139c860268c60b.pdf
ذهن
1735-0743
1735-0743
1400
22
86
معرفت عقلی در پارادایم سلفی گری
محمد باقر
پورامینی
عقل به عنوان یک قوّه ادراکی، توان درک حقایق را به نحو کلی داراست و با فهم عقلانی میتوان به شناخت و ادراک مفاهیم کلی دست یافت. معرفت عقلی معرفتی اصیل، معتبر و قابل استناد است و عقل منبعی برای کسب معارف دینی شمرده میشود. عقل در کنار کتاب و سنت قطعیه، حجّتِ معتبر بوده، قادر است به معرفت راستین دست یابد و حقایق هستی را کشف کند؛ لیکن معماران مکتب سلفی با عرضدانستن عقل و انکار جوهریت آن، معقولبودن را یک صفت غیر لازم به شمار آورده، ضمن توصیف عقل به عنوان یک غریزه، آن را عنصر مستقل در فهم حقایق باور ندارند و جایگاه مدرک کلیاتبودن عقل را تنزل داده، آن را با حس و خیال همسان میداند و عقل صریح مورد پذیرش ایشان یک عقل حسی خواهد بود. در پاردایم سلفیگری محور نقل است و عقل حجیت نیست و قابلیت پیروی ندارد و به وقت تعارض شرع و عقل، تقدیم شرع واجب است؛ در حالی که بسیاری از آموزههای بنیادین دین مانند اثبات خدا، اوصاف و افعال الهی از سنخ مسائل عقلی است.
عقل
معرفت عقلی
کلام شیعه
سلفی گری
ابن تیمیه
2021
06
22
111
130
https://zehn.iict.ac.ir/article_244505_5ba59ce1b69e37c1aeb9b6cef4f485b8.pdf
ذهن
1735-0743
1735-0743
1400
22
86
تبیین و نقد طبیعت گرایی زیست شناختی جان سرل
حبیب
کارکن بیرق
سرل مسئله ذهن-بدن را طبیعتگرایی زیستشناختی مینامد. به نظر وی آگاهی همانند فتوسنتز و گوارش بخشی از جهان طبیعی است و سطح زیستشناختی یعنی فرایندهای نورونی در مغز باعث ایجاد آگاهی میشوند. سرل فرض سنّتی تقسیم جهان به ذهنی و فیزیکی را منشأ مسئله ذهن-بدن میداند که هم مادهگراها و هم دوگانهگراها در آن سهیماند. دوگانهگراها فکر میکنند به محض پذیرش واقعیت و تحویلناپذیری آگاهی، ناچار باید دوگانهگرایی را پذیرفت. ماتریالیست نیز چنین میاندیشد که با پذیرش مفهوم طبیعتگرایانه علمی جهان مجبور به انکار واقعیت و تحویلناپذیری آگاهی هستیم. به نظر سرل هر دو گروه میخواهند چیز درستی بگویند، اما نتیجه نادرستی میگیرند. طبیعتگرایی زیستشناختی بر آن است که قسمت درست این دو دیدگاه را حفظ و بخش نادرست آنها را حذف کند. در این نوشتار پس از تبیین نظریه سرل به بیان اشکالات متعدّد آن خواهیم پرداخت. نقدهای مقاله از سه منظر مطرح شدهاند: از منظر فلسفه ذهن، فلسفه علم و فراروانشناسی.
طبیعت گرایی زیست شناختی
ذهن
مغز
آگاهی
ماده گرایی
دوگانه گرایی
سرل
2021
06
22
131
164
https://zehn.iict.ac.ir/article_244506_f669477e8f3c19f64a33e194e20601a9.pdf
ذهن
1735-0743
1735-0743
1400
22
86
بررسی ملاک اینهمانی عددی نفس از دیدگاه ابن سینا و صدرالمتألهین
سید محمد
قاضوی
محمد
جعفری
هویت شخصی، مسئلهای پردامنه است. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی ملاک اینهمانی عددی نفس از دیدگاه ابنسینا و صدرالمتألهین میپردازد. ابنسینا حقیقت انسان را نفس مجرد میداند. ایشان قایل به عدم حرکت جوهری و ثبات نفس است؛ لذا بهراحتی میتواند ثبات و اینهمانی عددی نفس را اثبات کند؛ ولی از آنجا که حرکت جوهری نفس در حکمت متعالیه به اثبات رسیده است، دیدگاه ابنسینا در اینهمانی عددی نفس دچار خلل میشود. صدرالمتألهین با اعتقاد به حرکت جوهری نفس و تغییر تدریجی آن در اثبات اینهمانی عددی نفس دچار تهافت بدوی شده است؛ زیرا حرکت جوهری نفس با ثبات آن ناسازگار است؛ اما این تهافت بدوی با ارائه دو تقریر از حرکت جوهری رفع میشود: تقریر حرکت جوهری امتدادی که به معنای اتصال وجودی است و تقریر حرکت جوهری غیر امتدادی که نفس را در زمان دوم امتداد گذشته نمیداند، بلکه همان فرد گذشته و به همراه سعه وجودی میداند. از آنجا که تقریر اول بر خلاف تقریر دوم فرد گذشته را معدوم میشمارد، پس تنها تقریر دوم میتواند ملاک صحیح اینهمانی عددی نفس باشد.
نفس
حرکت جوهری نفس
ثبات شخصیت
ملاک هویت شخصی
اینهمانی عددی
2021
06
22
165
185
https://zehn.iict.ac.ir/article_244507_76fc9faa3ed26290aa3eece63a84baba.pdf