روش شناسی کشف قلمرو سنت

نویسندگان

1 استاد دروس خارج فقه و اصول و عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

2 استاد سطح عالی حوزه علمیه قم.

چکیده

پیامبر خدا(ص) و امامان معصوم(ع) گذشته از رسالت، بیان شریعت که از پرتو جعل الهی بر عهده آنان آمده، جهات دیگری نیز دارند. گفتار، کردار و تقریر معصومان(ع) سنّت را به عنوان یکی از منابع استنباط رقم زده است؛ اما مشکلی که در این میان برای مستنبط احکام رخ می‌دهد آن است که آیا از هر روایتی می‌توان استنباط فقهی صورت داد یا نه؟ در اینجاست که سخن از شئون و جهات مبیّنان شریعت و کشف دقیق قلمرو سنت برای فقیه، موضوعی مهم شمرده می‌شود. مسئله‌ای که پژوهش حاضر بدان پرداخته، عبارت است از روش کشف قلمرو سنت است. به منظور حل این مسئله، پنج روش‌، بررسی و ارزیابی شده است. این روش‌ها عبارت‎اند از: عقلی محض، عقلی نقلی، نقلی فقهی، سیستماتیک و نقلی محض. روش نقلی محض اگر با مصداق‏شناسی شئون، تکمیل و با بهره از روش‎های دیگر پیشرفت داده شود، بی‌تردید بهترین راه است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن مجید.

    ** نهج البلاغه.

    1. کمپانى اصفهانى، محمدحسین؛ الاجتهاد و التقلید (بحوث فی الأصول)؛ چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1416ق.
    2. اوجاقی، ناصرالدین؛ علم امام اردیدگاه کلام امامیة از قرن اول تا هفتم هجری؛ قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، 1388.
    3. بجنوردی، سیدکاظم و همکاران؛ دایرةالمعارف بزرگ اسلامی؛ چ سوم، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1385.
    4. التونی، عبدالله بن محمد؛ الوافیه فی اصول الفقه؛ قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1424ق.
    5. حسن‏زاده آملی، حسن؛ شرح فص حکمة عصمتیة فی کلمه فاطمیه؛ چ اول،قم: انتشارات نثر طوبی، 1379.
    6. حکمت‏نیا، محمود؛ آرای عمومی مبانی، اعتبار، قلمرو؛ چ دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389.
    7. خراسانى، آخوند محمدکاظم بن حسین؛ حاشیة المکاسب؛ چ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1406ق.
    8. الخمینی، سیدروح‏الله موسوی؛ الرسائل؛ ایران، چ اول، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعلیان، 1385.
    9. الخویى، سیدابوالقاسم موسوى؛ مصباح الفقاهة (المکاسب)؛ تقریر میرزاعلی توحیدی؛ چ چهارم. قم: انتشارات انصاریان، 1417ق.
    10. شریف مرتضى، على بن حسین موسوى؛ الانتصار فی انفرادات الإمامیة؛ چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1415ق.
    11. سیدمرتضى، على؛ الشافى فى الامامة؛ چ اول، قم: مؤسسه الامام الصادق(ع)، 1410ق.
    12. صدر، محمدباقر؛ اقتصادنا؛ چ اول، تهران: مکتب الاعلام الاسلامی، 1375.
    13.   ـــــ؛ المدرسة الاسلامیة؛ چ اول، تهران: انتشارات مدرسه اعتماد الکاظمی، 1401ق.
    14. ضیائی‏فر، سعید؛ «بهره‏گیرى از شؤون معصوم در استنباط احکام فقهى زنان و خانواده»؛ فقه: کاوشی نو در فقه اسلامی، 1392، ش77.
    15. ـــــ؛ «شئون معصوم و تأثیر آن بر شناخت تعالیم دین»؛ نقد و نظر، سال شانزدهم، ش62، تابستان 1390 .
    16. ـــــ؛ پیش‏درآمدی بر مکتب‏شناسی فقهی؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1385.
    17. العامرى‏، ابو الحسن؛ رسائل ابو الحسن عامرى؛ تهران: مرکز نشر دانشگاهى، 1375.
    18. العاملی، محمد بن الحسن؛ وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة؛ چ دوم، قم: تحقیق موسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1414ق.
    19. عشایری، محمد؛ «استناد فقهی به مذاق شریعت در بوته نقد»؛ حقوق اسلامی (فقه و حقوق)، ش22، سال ششم، پاییز 1388.
    20. علیدوست، ابوالقاسم؛ فقه و عرف؛ چ دوم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. 1385.
    21. ـــــ؛‌ فقه و مصلحت؛ چ اول، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388.
    22. علیدوست، ابوالقاسم با همکاری محمد عشایری منفرد؛ نقدی روششناختی بر بازپژوهی‌ها سامان‏یافته در حکم شرعی سنگسار؛ قم: مرکز فقهی ائمه اطهار، [بی‏تا].
    23. 20. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی (اصول)؛ ترجمه و شرح حاج سیدجواد مصطفوی؛ تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، [بی‏تا].
    24. فارابی، ابونصر و سیداسماعیل غازانی؛ فصوص الحکمة و شرحه؛ تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1381.
    25. قمی، ابوالقاسم؛ قوانین الاصول؛ تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة، 1378ق.
    26. مامقانی؛ مقباس الهدایة فی علم الدرایة؛ تحقیق محمدرضا مامقانی؛ قم: موسسه آل البیت، 1410ق.
    27. مفید، محمد؛ «اوائل المقالات»؛ مجموعه مؤلفات شیخ مفید، ج4، تحقیق ابراهیم انصاری؛ قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1995م.
    28. مکارم شیرازی، ناصر؛ أنوارالفقه- کتاب التجارة؛ قم: انتشارات مدرسة الامام علی بن ابی‏طالب، 1426ق.
    29. مکی العاملی؛ کتاب الدروس؛ قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1412ق.
    30. نجف‌آبادى، حسین‏على منتظرى؛ دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة؛ چ دوم، قم: نشر تفکر، 1409ق.
    31. نجفی، محمد بن حسن؛ جواهر الکلام؛ چ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1362.
    32. یثربی، سیدیحیی؛ «تعریف با حد و مشکلات آن»؛ مجله ماه دین، ش2، 1384.