مبانی معرفت‌شناختی اخلاق با تأکید بر اندیشه‌های کلامی سید مرتضی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب

2 دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث

چکیده

توجه به مبانی اخلاق برای دست‌یابی و شناخت دستورالعمل‌های معین رفتار انسانی، یکی از ضروریات حوزه نظری اخلاق است. مبانی معرفت‌شناسی از جمله مبانی مطرح در حوزه فرااخلاق است که به تعیین ملاک‌های کلی در شناخت احکام و گزاره‌های اخلاقی پرداخته، منابع و راه‌های معرفتی را می‌کاود و ارزش‌گذاری می‌کند. این مقاله در صدد است با تکیه بر اندیشه‌های کلامی سید مرتضی، مبانی معرفت‌شناسی اخلاق را شناخته، میزان تأثیر آنها در معرفت اخلاقی را بیان کند. حس و شهود و عقل و وحی با زیرمجموعه‌هایی همچون نظر و تحقیق، علم، حسن و قبح عقلی در حوزه عقل و قرآن، اخبار و روایات، نسخ و اجماع ارکان مبانی معرفت‌شناسی از دیدگاه سید مرتضی(ره) را تشکیل می‌دهند که به نظر می‌رسد در نگرش سید مرتضی(ره) عقل مهم‌ترین منبع معرفتی در اخلاق به شمار می‌آید و می‌توان پذیرش آن را به مثابه نخستین گام برای شناخت و در نتیجه توانایی بر انجام تکالیف اخلاقی دانست. دیگر منابع معرفتی اخلاق در صورت اثبات منبعیت آنها نیز اعتبارشان را از عقل گرفته، در رتبه بعدی در معرفت‌شناسی اخلاقی قرار می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن‌سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله؛ الاشارات والتنبیهات (سه‎جلدی)؛ با شرح خواجه ‌نصیرالدین طوسی؛ چ دوم، قم: دفتر نشر کتاب، 1403ق.
  2. ـــــ؛ الاشارات والتنبیهات (سه‎جلدی)؛ با شرح خواجه‌ نصیرالدین طوسی و قطب‌الدین رازی، قم: نشرالبلاغة، 1375.
  3. ابی‏مسکویه، علی؛ تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق؛ قم، انتشارات بیدار، [بی‌تا].
  4. اتکینسون، آر. اف؛ درآمدی به فلسفه اخلاق؛ ترجمه سهراب علوی‏نیا؛ تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۹.
  5. جوادی، محسن و حسین اترک؛ «نظریه اخلاقی قاضی عبدالجبار معتزلی»؛ مجله پژوهش‌های فلسفی- کلامی، دانشگاه قم، ش33، 1386.
  6. جوادی، محسن؛ مسأله باید و هست»؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۱.
  7. علامه حلّی؛ الرسالة السعدیه؛ چ اول، بیروت: دارالصفوة، 1413ق.
  8. ـــــ؛ تسلیک النفس الی حظیرة القدس؛ تحقیق فاطمه رمضانی؛ چ اول، قم: مؤسسه الامام الصادق(ع)، 1426.
  9. شریف مرتضی، علی بن حسین؛ امالی السید المرتضی فی التفسیر و الحدیث و الادب؛ مصر: دارالفکرالعربی، 1998م.
  10. ـــــ؛ الذریعة الی اصول الشریعة؛ تصحیح ابوالقاسم گرجی؛ تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1346.
  11. ـــــ؛ الذریعة الی اصول الشریعة؛ تصحیح ابوالقاسم گرجی؛ تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1363.
  12. ـــــ؛ الملخص فی اصول‏الدین؛ تحقیق محمدرضا انصاری؛ چ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی و کتابخانه مجلس شورای اسلامی، 1381.
  13. ـــــ؛ رسائل الشریف المرتضی؛ (ج1-3)، تحقیق سیداحمد حسینی؛ چ اول، قم: دارالقرآن الکریم،  1405ق.
  14. ـــــ؛ تنزیة الانبیاء؛ بیروت: دارالأضواء، 1409ق.
  15. ـــــ؛ الشافی فی الإمامة؛ چ دوم تهران: مؤسسه الصادق، 1410ق.
  16. ـــــ؛ رسائل الشریف المرتضی؛ ج4، تحقیق سیداحمد حسینی؛ چ اول، قم: دارالقرآن الکریم، 1410ق.
  17. ـــــ؛ الذخیرة فی علم الکلام؛ تحقیق سیداحمد حسینی؛ قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1411ق.
  18. صادقی، هادی و دیگران؛ «دین و اخلاق»؛ قبسات، ش13، پاییز 1378.
  19. صادقی، هادی؛ درآمدی بر کلام جدید؛ چ ششم، قم: کتاب طه، 1391.
  20. طوسی، خواجه نصیرالدین؛ تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل؛ ، چ دوم، بیروت: دارالاضواء، 1405ق.
  21. ـــــ؛ تجرید الاعتقاد؛ تحقیق حسینی جلالی؛ چ اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1407ق.
  22. فرانکنا، ویلیام کی؛ فلسفه اخلاق؛ ترجمه هادی صادقی؛ چ سوم، قم: کتاب طه، 1389.
  23. کشفی، عبدالرسول؛ «دسته‏بندی نظریه‏های توجیه معرفت‏شناختی»؛ پژوهش‌نامه فلسفه دین (نامه حکمت)، ش2، 1385.
  24. لاک، جان، 1381، جستاری در فهم بشر، ترجمه رضازاده شفق، چ دوم، تهران، شفیعی.
  25. مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی، 1385، حکمت عملی، انتشارات صدرا، چاپ اول.
  26. مقداد، فاضل، 1405، إرشاد الطالبین إلى نهج المسترشدین، تحقیق سیدمهدی رجائی، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی.
  27. موزر، پل و مولدرو ترود، 1385، درآمدی موضوعی بر معرفت شناسی معاصر، ترجمه رحمت‌الله رضایی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.
  28. نجاشی، احمد بن علی، 1365، رجال النجاشی، محقق موسی شبیری زنجانی، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه.
  29. هولمز، رابرت. ال، 1385، مبانی فلسفه اخلاق، مسعود علیا، تهران، ققنوس، چاپ سوم.
    1. Harris, Michael J., 2003, Divine Command Ethics; Jewish and Christian perspectives, (New York: Routledge Curzon).
    2. Laurence Bonjour, (1985) The Structure of Empirical Knowledge, London: Harvard University Press.
    3. O’Neill, O., (1996), Towards Justice and Virtue: A Constructives Account of Practical Reasoning Cambridge: Cambridge University Press.
    4. Ross, W. D., 2002, The Right and The Good, Oxford University Press.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار