منزلت معرفت قلبی در هندسه سلوک در آموزه ‌های حسینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه عرفان پژوهشگاه

2 استادیار گروه عرفان دانشگاه ادیان ومذاهب.

3 دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

 
قلب قرارگاهِ شهود و مرکز دریافت معارف باطنی بر مدار «طهارت» به شمار می‎رود. «قلب سلیم» فارغ از ماسوی‌الله و «قلب عَقول» درون‌گراییِ برون‌نگر بوده و در هندسه سلوک وحیانی از منزلت خاصی برخوردار است؛ به طوری که کاربست بنیادینی در کشف حقایق معرفتی و تولید دانش عرفانی دارد. اهمیت و ضرورت تبیین منزلت قلب آنجاست که در معارف حسینی معرفت قلبی نقش زیرساختی از مقام حدوث تا بقا در هندسه سلوک تا شهود ایفا می‏نماید. مسئله اصلی نوشتار حاضر این است که معرفت قلبی بر پایه مأثورات و برخی مکاشفات حسینی از چه منزلتی در هندسه سلوک برخوردار است؟ برای دست‌یابی به پاسخ از روش نقلی- عقلی استفاده شد و دستاورد نهایی این است که معرفت قلبی به صورت دوسویه و ذومراتب در مقام تحقیق و تحقق سلوک دارای منزلت بنیادی است و شهود در حالت خواب و بیداری ممکن و معرفت‌زاست.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن.

    ** نهج‎البلاغه.

    1. ابن‎طاوس، سیدعلی‎بن‎موسی؛ مهج الدعوات و منهج العبادات؛ تحقیق و تصحیح ابوطالب کرمانی و محمدحسن محرر؛ قم، دار الذخائر، ۱۴۱۱ق.
    2. ـــــ؛ اقبال الاعمال؛ تحقیق جواد قیومی؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1414ق.
    3. ابن‎عربی، محیی‏الدین، فصوص الحکم؛ تعلیقات ابوالعلاء عفیفی؛ تهران: انتشارات الزهرا، 1370.
    4. آمدی، عبدالواحد؛ غرر الحکم؛ شرح جمال‌الدین محمد خوانساری؛ تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1373.
    5. آملی، سیدحیدر؛ نص النصوص؛ با تصحیح هانری کربن؛ تهران: توس، 1353.
    6. انصاری، خواجه عبدالله؛ ترجمه و شرح منازل السائرین؛ علی شیروانی؛ تهران: انتشارات الزهرا، 1373.
    7. باباطاهر همدانی؛ دیوان؛ چ1، قم: امین‎الله، 1393.
    8. بهاری‌همدانی، محمدباقر بن ‌محمدجعفر؛ تذکرة المتقین در آداب سیر و سلوک؛ چ11، قم: ناشر نهاوندی، 1393.
    9. جعفری، محمدتقی؛ ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1383.
    10. جوادى آملى، عبدالله؛ شمسالوحی تبریزی؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1386الف.
    11. ـــــ؛ حیات عارفانه امام علی †، چ2، قم: مرکز نشر اسراء، 1381.
    12. ـــــ؛ تفسیرموضوعی قرآن مجید؛ ج11، قم: مرکز نشر اسراء، 1379.
    13. ـــــ؛ سروش هدایت؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1382.
    14. ـــــ؛ حماسه و عرفان؛ چ1، قم: مرکز نشر اسراء، 1377.
    15. ـــــ؛ تفسیر موضوعی قرآن مجید؛ ج2، چ1، قم: مرکز نشر اسراء،  1383ب.
    16. ـــــ؛ حکمت عبادت؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1378.
    17. ـــــ؛ تفسیر موضوعی قرآن مجید؛ ج10، قم: مرکز نشر اسراء، 1379.
    18. حسن‌زاده آملی، حسن؛ انسان در عرف عرفان؛ تهران: انتشارات سروش، 1379.
    19. حرانی، ابن‌شعبه؛ تحف العقول عن آل ‌الرسول صلی‌اللّه علیهم؛ تصحیح علی اکبر غفاری؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۳.
    20. صدوق، محمد بن علی؛ خصال؛ تصحیح علی‎اکبر غفاری؛ قم: نشر اسلامی، 1414ق.
    21. ـــــ؛ التوحید؛ قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1416ق.
    22. طباطبائى، محمّدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ بیروت، مؤسسه الاعلمی، 1393ق.
    23. ـــــ؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ترجمة محمدباقر همدانی؛ قم: انتشارات اسلامی، 1383.
    24. ـــــ؛ شیعه (مجموعه مکاتبات و مراسلات علامه طباطبایی با هانری کربن)؛ تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1382.
    25. عطاردی، عزیزالله؛ الامام الحسین الشهید†؛ چ2، تهران: انتشارات عطارد، 1386.
    26. علوی، عادل؛ السؤال و الذکر فی رحاب القرآن و العترة؛ قم: المؤسسة الاسلامیة العامة للتبلیغ و الارشاد، 1378.
    27. قاضی سعید قمی، محمد سعید بن محمد مفید؛ شرح الأربعین؛ تهران: مرکز نشر میراث مکتوب، 1379.
    28. قمی، شیخ عباس؛ سفینة البحار؛ ج2، چ2، تهران: نشر اسوه، 1416ق.
    29. کلینی، محمد ‌بن یعقوب؛ الکافی؛ چ4، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.
    30. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
    31. محمدی ری‌شهری، محمد؛ میزان ‌الحکمة؛ ترجمة حمیدرضا شیخ؛ قم: دار الحدیث، 1381.
    32. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج23، چ1، تهران: انتشارات صدرا، 1383.
    33. ـــــ؛ مجموعه آثار؛ ج13، تهران: انتشارات صدرا، 1374.
    34. ملکی تبریزی، جواد؛ رساله لقاءالله؛ قم: آل علی †، 1385.
    35. نورى، حسین؛ مستدرک ‏الوسائل و مستنبط‏ المسائل؛ قم، مؤسسة آل‏البیت، 1408ق.