بررسی فضاهای ذهنی سوره­‌ قمر با تأکید بر معناشناسی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تفسیر تطبیقی دارالحدیث

2 دانشجوی دکتری

چکیده

 
سوره­ قمر از جمله سوره­هایی است که آیات هشداردهنده در آن بیش از آیات تبشیری است؛ آیاتی که به بیان عذاب اقوام مختلف و چگونگی احوال ایشان می­پردازد؛ از این ­رو پژوهشگر با به‏کار­گیری عناصر فضا­ساز در صدد ترسیم نقشه­ای ذهنی برای مخاطب است تا او بتواند امور انتزاعی و مفهومی را به صورت محسوس درک کند. عناصر فضاساز به وسیله رابطه­ها و نظایر به هم متصل شده و یک فضای ذهنی را به وجود می­آورند و از اجتماع چندین فضای ذهنی، شبکه ذهنی تشکیل می­شود. این شبکه نقشه نهایی از معماری ذهنی مخاطب است که پویا، تأثیرگذار، زنده و قابل درک است. اهمیت این روش در تحلیل آیات در ابهام‏زدایی از تعابیر غیر عادی، وجوه زمانی، محمولات حاکی از تغییر و ضمایر انعکاسی می­باشد. پژوهش حاضر با به‎کارگیری این اصول و ابزار در آیات الهی به دسته‏بندی جدیدی در تحلیل آیات سوره قمر می­پردازد. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بوده و منابع آن از طریق مطالعات کتابخانه­ای می­باشد.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    1. ابن‎فارس، محمد؛ معجم مقاییس اللغة؛ تحقیق عبدالسلام محمد هارون؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی، [بی‎تا].
    2. اختیار، منصور؛ معناشناسی؛ تهران: دانشگاه تهران، 1348.
    3. آلوسی، سیدمحمود؛ روح المعانی؛ بیروت: دار الکتب العلمیه، 1415ق.
    4. جوادی، عبدالله؛ تفسیر تسنیم؛ قم: سایت عبدالله جوادی (صوت کلاس تفسیر ایشان)، 1396.
    5. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ بیروت: دار الشامیة، 1412ق.
    6. زمخشری، محمود؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ بیروت: دار الکتاب العربی، 1407ق.
    7. شریف لاهیجی، محمد بن علی؛ تفسیر شریف لاهیجی؛ تهران: دفتر نشر داد، ۱۳۷۳.
    8. شیرافکن محمدحسین و علیرضا قائمی‌نیا؛ «تحلیل فضاهای ذهنی گفتمان شیطان در قرآن»؛ پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم، دوره 7، ش2، پاییز و زمستان 1395، صص63-78 .
    9. صفوی، کوروش؛ آشناییبامعنیشناسی؛ تهران: نشر پژواک کیوان، 1386.
    10. صفوی، کوروش؛ درآمدیبرمعناشناسی؛ تهران: انتشارات سوره، 1387.
    11. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.
    12. طبرسی، فضل بن حسن؛ تفسیر جوامع الجامع؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، 1377.

    13.طوسی، محمد بن حسن؛ الامالی؛ قم: دارالثقافة، ۱۴۱۴ق.

    14.ـــــ؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تحقیق احمد قصیرعاملی،‌ بیروت: دار احیاء التراث العربی، [بی‌تا].

    15.فضل الله، محمدحسین؛ من وحی القرآن؛ بیروت:‌ دار الملاک، ۱۴۱۹ق.

    1. قائمی‏نیا علیرضا؛ بیولوژی نص؛ تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389.

    17.ـــــ؛ شبکه‌های شعاعی معناشناسی قرآن؛ ذهن، ش38، تابستان 1388.

    18.ـــــ؛ معناشناسی شناختی قرآن؛ تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1390.

    1. قراملکی، احمد فرامرز؛ روششناسی مطالعات دینی؛ مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1380.
    2. قرشی، علی اکبر؛ قاموس القرآن؛ تهران‏: دار الکتب الاسلامیه، 1371‏.

    21.قمى، على بن ابراهیم؛ تفسیر قمی؛ قم: دارالکتاب، 1367.

    1. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار؛ بیروت: مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
    2. مصطفوی، سیدحسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1417ق.
    3. معرفت، محمدهادی؛ آموزش علوم قرآن؛ چ1، [بی‌جا]، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1371.
    4. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ چ10، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1371.

    26.مهنا، عبدالله علی؛ تهذیب لسان العرب؛ بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، 1413ق.

    27.Fauconnier, G.; Mental Spaces; Cambridge: Cambridge University Press, 1994.

    28._____; Mappings in Thought and Language; Cambridge: CambridgeUniversity Press, 1997.

    29.Fauconnier, G., & Mark, T.; “Conceptual integration networks”, Cognitive Science; 1998.