فرایند هستی­ شناختی واژه­ «حیوة» در قرآن: بر اساس نظریه استعاره مفهومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس

3 مرد‌م‌شناس و نائب رئیس انجمن انسان‌شناسی ایران، دانشگاه تهران.

چکیده

مقاله حاضر به بررسی استعاره ­های هستی­ شناختی واژه «حیوة» در قرآن بر اساس نظریه استعاره مفهومی می­پردازد. این­ پژوهش توصیفی- تحلیلی در صدد ­­است کارایی این نظریه را بر اساس داده ­های قرآنی بسنجد. اینکه آیا استعاره به عنوان فرایندی شناختی برای بیان معانی انتزاعی و غیر ­حسی قرآن، حضوری مؤثّر دارد، پس از گردآوری داده ­ها با استفاده از نرم ­افزار حبل­ المتین بر اساس ترجمه آیت ­الله مکارم شیرازی، تفاسیر المیزان و نمونه و با توجه به دیدگاه معاصر استعاره (لیکاف و جانسون، 1980) و اصول استعاره شناختی جاکل (2002) تحلیل داده ­ها صورت­ گرفت. در شواهد به ­دست­ آمده، واژه «حیوة» به شکل‏های مختلفی از جمله کالابودن زندگی دنیا، تشبیه زندگی دنیا به بازی و سرگرمی و تشبیه مجازات و عذاب به غذا و نوشیدنی مفهوم­سازی ­شده است. کمک به ترجمه روان­تر قرآن و راهگشا­بودن در حوزه­ های علوم شناختی و قرآنی از کاربردهای عملی این پژوهش است. یافته­ های این پژوهش، افق جدیدی در اختیار مخاطب قرار می­ دهد تا به درک بهتری از آیات دست یابد.
 

کلیدواژه‌ها


  1. *قرآن کریم.

    1. امینی، حیدرعلی، عطیه کامیابی‎گل و علی نوروزی؛ «بررسی استعاره مفهومی هستی‎شناختی در سوره واقعه»، مجموعه مقالات دومین همایش ملی قرآن کریم و زبان و ادب عربی؛ ج1، کد مقاله: 525-الف، 1394.

    2. حجازی، بهجت‏السادات؛ «استعاره مفهومی آیه نور در قرآن»، فنون ادبی؛ دوره 8، ش3 (پیاپی 16)، پاییز 1395، ص85-102.

    3. حسینی، سیده مطهره و علیرضا قائمی‏نیا؛ «استعاره مفهومی رحمت الهی در قرآن کریم»، ذهن، دوره 18، ش69، بهار 1396، ص27-52.

    4. جُر، خلیل؛ فرهنگ لاروس (عربی- فارسی)؛ ترجمه سید­حمید طبیبیان؛ تهران: مؤسسه انتشارات امیر­کبیر، 1393.

    5. راسخ مهند، محمد؛ درآمدی بر زبانشناسی شناختی؛ ویراست دوم، تهران: انتشارات سمت، 1396.

    1. صباحی گراغانی، حمید، احمدرضا حدیریان شهری و عبدالرضا محمدحسین‎زاده؛ «بررسی استعاره مفهومی در سوره بقره (رویکرد زبان­شناسی شناختی)»؛ نشریه ادب و زبان، دوره 19، ش39، بهار و تابستان 1395، ص85-108.

    2. طباطبایی، سید­محمد­حسین؛ تفسیر المیزان؛ ترجمه سید­محمد­باقر موسوی همدانی؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1366.

    3. عندلیبی، عادل؛ «عبد، استعاره کانونی در انسان­شناسی قرآن»؛ پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)؛ دوره 4، ش1، بهار و تابستان 1385، ص129-144.

    4. قائمی‏نیا، علیرضا؛ معناشناسی شناختی قرآن؛ تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1390.

    5. قرشی، سیدعلی‎اکبر؛ قاموس قرآن؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1375.

    6. صفوی، کورش؛ درآمدی بر معناشناسی؛ تهران: انتشارات سوره مهر (حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی)، 1379.

    7. کرد ­زعفرانلو، کامبوزیا، عالیه و خدیجه حاجیان؛ «استعاره‎های جهتی قرآن با رویکرد شناختی»، نقد ادبی؛ دوره 3، ش9، بهار 1389، ص115-139.

    8. لیکاف، جرج و مارک جانسون؛ استعاره­هایی که با آنها زندگی­ می­کنیم؛ ترجمه هاجر آقاابراهیمی؛ تهران: نشر علم، 1395.

    9. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1375.

    1. نرم­افزار قرآنی حبل­المتین، ویرایش 7.0، مؤسّسه موج همراه نور، 1398.
    2. هوشنگی، حسین و محمود سیفی پرگو؛ «استعاره‎های مفهومی در قرآن از منظر زبان­شناسی شناختی»، پژوهشنامه علوم ومعارف قرآن کریم؛ س1، ش3، تابستان 1388، ص34-9.
    3. یگانه، فاطمه و آزیتا افراشی؛ «استعاره­های جهتی در قرآن با رویکرد شناختی»، جستارهای زبانی؛ دوره 7، ش5 (پیاپی 33)، آذر و دی 1395، ص193-216.
      1. Eweida, Sara; The Realization of Time Metaphors and the Cultural Implications: An Analysis of the Quran and English Quranic Translations; Special Project PK, Stockholm University: Department of English,  2006.
      2. Jakel, Olaf; Hypothesis Revisited: The Cognitive Theory of Metaphor Applied to Religious Texts; metaphoric, de, 2002.
      3. Kovecses, Z.; Metaphor: A Practical Introduction; New York: Oxford University Press, 2010.
      4. Lakoff, George & Johnson, Mark;  Metaphors We Live by; Chicago: Chicago University Press, 1980.
      5. Lakoff, G.; Johnson, M. & Turner, M.; More Than Good Reason: A Field Guide to Poetic Metaphor; Chicago: University of Chicago Press, 1989.
      6. Lakoff, George and Johnson, Mark; Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenge to Western Thought; New York: Basic Books, 1999.