ارزیابی مبانی و پیش ­فرض­ه ای نظریه مطابقت ماهوی

اوسطی, امیر; رضایی, محمدجواد; شیخ شعاعی, عباس; قربانی, قدرت الله

ارزیابی مبانی و پیش فرضه ای نظریه مطابقت ماهوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری ، دانشگاه خوارزمی تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه فلسفه و دین.

² استادیار گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی تهران

³ عضو هیات علمی گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی

⁴ عضو هیات علمی

چکیده

مطابقت ماهوی، جنبه‌ای هستی‌شناختی و جنبه‌ای معرفت‌شناختی دارد. جنبه هستی‌شناختی نظریه، عبارت است از وحدت سنخی ماهوی ذهن و خارج؛ به این معنا که ماهیت به معنای «ما یقال فی جواب ما هو» که منحصر در معقولات اولی می‏باشد، در دو موطن ذهن و خارج موجود است و بر مفهوم و مصداق ماهیت، حقیقتاً صادق است؛ زیرا ماهیت من حیث هی (کلی طبیعی)، نسبت به ذهنیت و خارجیت لابشرط است. مطابقت ماهوی از جنبه معرفت‌شناختی، معیار ثبوتی صحت قضایایی است که در آنها جنس، فصل و حدّ تام بر ماهیت حمل می‌گردد؛ بنابراین انکار آن در حکم سفسطه دانسته شده است؛ زیرا نفی مطابقت ماهوی به معنای انکار امکان معرفت در این گونه قضایاست. این نظریه مبتنی بر پیش‌فرض‌های نادرستی است؛ زیرا اولاً لابشرط‏بودن ماهیت نسبت به ذهن و خارج، مستلزم تناقض است؛ ثانیاً انحصار ماهیت به معقولات اولی بدون دلیل است؛ ثالثاً در این نظریه، مطابقت معرفت‏شناختی مبتنی بر مطابقت هستی‏شناختی است، در حالی که این ابتناء، نه بدیهی است و نه ثابت شده است، رابعاً موجودیت ماهیت در ذهن و خارج، مستلزم اصالت ماهیت می‌باشد. بنابراین نظریه مطابقت ماهوی قابل پذیرش نیست.

کلیدواژه‌ها

مراجع

1. ابنسینا، حسین بن عبدالله؛ الإلهیات من کتاب الشفاء؛ قم: مکتبة آیة‏الله مرعشی النجفی، 1404ق الف.
2. ـــــ؛ التعلیقات؛ بیروت: مکتبة الإعلام الإسلامی، 1404ق ب.
3. سبزواری، ملاهادی؛ شرح المنظومة؛ تصحیح و تعلیقه حسن حسن‏زاده آملی؛ تهران: نشر ناب، 1369-1379.
4. شیرازی، صدرالدین (ملاصدرا)؛ الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة العقلیة؛ بیروت: دار احیاء التراث العربیة، 1981م.
5. ـــــ؛ الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیّة؛ تصحیح و تعلیقه سیدجلال‎الدین آشتیانی؛ مشهد: مرکز نشر دانشگاهی، 1360.
6. ـــــ؛ سه رساله فلسفی؛ مقدمه و تصحیح سیدجلال‏الدین آشتیانی؛ قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1378.
7. ـــــ؛ المشاعر؛ به اهتمام هانری کربن؛ تهران: کتابخانه طهوری، 1363 الف.
8. ـــــ؛ مفاتیح الغیب؛ مقدمه و تصحیح محمد خواجوی؛ تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی، 1363 ب.
9. طباطبایی، محمدحسین؛ بدایة الحکمة؛ تصحیح عباسعلی زارعی سبزواری؛ قم: مؤسسة النشر الإسلامی،1432ق.
10. ـــــ؛ نهایة الحکمة؛ تصحیح غلامرضا فیاضی؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1390.
11. طوسی، نصیرالدین؛ شرح الإشارات و التنبیهات؛ قم: نشر البلاغة، 1375.
12. ـــــ؛ شرح مسئلة العلم؛ تصحیح عبدالله نورانی؛ مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد، 1345.
13. عارفی، عباس؛ مطابقت صور ذهنی با خارج؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388.
14. لاهیجی، عبدالرزاق؛ گوهر مراد؛ مقدمه و تصحیح زین‏العابدین قربانی لاهیجی؛ تهران: نشر سایه، 1388.
15. مطهری، مرتضی؛ شرح مبسوط منظومه؛ چ2، تهران: انتشارات حکمت، 1404ق.
16. ـــــ؛ شرح منظومه؛ تهران: انتشارات صدرا، 1391.
17. ـــــ؛ مقالات فلسفی؛ تهران: انتشارات صدرا، 1390.
18. مظفر، محمدرضا؛ المنطق؛ قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1410ق.