بررسی ملاک این‏همانی عددی نفس از دیدگاه ابن ‎سینا و صدرالمتألهین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه باقرالعلوم

2 موسسه امام خمینی

چکیده

 
هویت شخصی، مسئله‏ای پردامنه است. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی ملاک این‏همانی عددی نفس از دیدگاه ابن‎سینا و صدرالمتألهین می‎پردازد. ابن‎سینا حقیقت انسان را نفس مجرد می‎داند. ایشان قایل به عدم حرکت جوهری و ثبات نفس است؛ لذا به‏راحتی می‎تواند ثبات و این‏همانی عددی نفس را اثبات کند؛ ولی از آنجا که حرکت جوهری نفس در حکمت متعالیه به اثبات رسیده است، دیدگاه ابن‎سینا در این‏همانی عددی نفس دچار خلل می‎شود. صدرالمتألهین با اعتقاد به حرکت جوهری نفس و تغییر تدریجی آن در اثبات این‏همانی عددی نفس دچار تهافت بدوی شده است؛ زیرا حرکت جوهری نفس با ثبات آن ناسازگار است؛ اما این تهافت بدوی با ارائه دو تقریر از حرکت جوهری رفع می‎شود: تقریر حرکت جوهری امتدادی که به معنای اتصال وجودی است و تقریر حرکت جوهری غیر امتدادی که نفس را در زمان دوم امتداد گذشته نمی‎داند، بلکه همان فرد گذشته و به همراه سعه وجودی می‎داند. از آنجا که تقریر اول بر خلاف تقریر دوم فرد گذشته را معدوم می‎شمارد، پس تنها تقریر دوم می‎تواند ملاک صحیح این‏همانی عددی نفس باشد.
 

کلیدواژه‌ها


  1. ابن‎سینا؛ المبدأ و المعاد؛ چ1، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامى، 1363.
  2. ـــــ؛ الاشارات و التنبیهات؛ چ1، قم: نشر البلاغه، 1375.
  3. ـــــ؛ ‏الشفاء (الطبیعیات)؛ قم: مکتبة آیة‌الله المرعشى، 1404ق‏.
  4. ـــــ؛ رسالة احوال النفس؛ ‏پاریس: دار بیبلیون، 2007م.
  5. اسپینوزا؛ شرح اصول فلسفه دکارت و تفکرات مابعدالطبیعی؛ ترجمه محسن جهانگیری؛ چ1، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‎ها (سمت)، 1382.
  6. ایرانی طرفی، عبدالمحمد؛ المعجم الابیض: فرهنگ ابجدی لغات قرآن کریم؛ قم: نشر ائمه ˆ، 1384.
  7. بهمنیار بن مرزبان؛ التحصیل؛ تهران: دانشگاه تهران، 1375.
  8. پترسون، مایکل و دیگران؛ عقل و اعتقاد دینی؛ چ8، تهران: طرح نو، 1393.
  9. حسینی شاهرودی، سیدمرتضی و وحیده فخار نوغانی؛ «این‏همانی شخصی»، اندیشه دینی؛ پیاپی 29، 1387، ص21-40.
  10. زندیه، مهدی؛ حرکت جوهری نفس و ثبات معرفت؛ قم: بوستان کتاب، 1390.
  11. ذاکری، مهدی؛ «میزگرد علمی هویت شخصیه از دیدگاه فلسفه ذهن و علم النفس»، 1391، در:

http://www.hekmateislami.com/showdata.

  1. صدرالمتألهین؛ الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة؛ چ3‏، بیروت: دار احیاء التراث، 1981م.
  2.  ـــــ؛ المشاعر؛ تهران: طهوری، 1363.
  3.  ـــــ؛ المبدأ و المعاد؛ تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354.
  4.  ‏ عبودیت، عبدالرسول؛ درآمدی به نظام حکمت صدرایی؛ ج2، قم: مؤسسة امام خمینی€، 1385.
  5.  ـــــ؛ درآمدی به نظام حکمت صدرایی؛ ج 3، قم: سمت، 1391.
  6. علوی گنابادی، سیدجعفر؛ مهارتهای زندی با نگاه دینی؛ مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
  7.  فیاضی، غلامرضا؛ علم النفس فلسفی؛ قم: مؤسسة امام خمینی€، 1390.
  8. قاضوی، سیدمحمد؛ بررسی تطبیقی ملاک‏های هویت شخصی از منظر اندیشمندان اسلامی و غربی؛ پایان‏نامه کارشناسی ارشد، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، 1398.
  9.  مسلین، کیت؛ درآمدی به فلسفه ذهن؛ ترجمه مهدی ذاکری؛ چ2، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1391.
  10.  مصطفوی، زهرا؛ نوآوریهای فلسفی صدرالمتألهین؛ چ1، تهران: انتشارات بصیرت، 1385.
  11.  معلمی، حسن؛ «میزگرد علمی هویت شخصیه از دیدگاه فلسفه ذهن و علم النفس»، 1391، در:

http://www.hekmateislami.com.

  1.  ـــــ؛ حکمت متعالیه؛ قم: هاجر، 1387.
  2. معین، محمد؛ فرهنگ فارسی معین؛ چ2، [بی‏جا]، انتشارات سرایش، 1380.