چکیده
اندرو فینبرگ فیلسوفی متفکر از مکتب انتقادی محسوب میشود. تفاوت اندیشههای او با بقیه متفکران مکتب انتقادی، امیدواری او به تحت سلطه درآمدن تکنولوژی و اصلاح مسیر توسعۀ آن توسط انسان است. فینبرگ به آشکارساختن پیامدهای نامطلوب تکنولوژی اکتفا نمیکند و رهایی از فضای تکنولوژیک حاکم را بر پایه ارزشهای دموکراتیک مورد توجه قرار میدهد. او درباره تکنولوژیهای ارتباطاتی به هویت متذبذب آنها اشاره نموده، به امکان تغییر در شکلگیری آنها و کاهش آسیبهای روزافزون آن و قابلیت استفاده برای تحقق اهداف دموکراتیک اشاره میکند. علامه طباطبایی در نظریه ادراکات اعتباری مبنایی برای تبیین و توصیف نیازهای متنوع انسانی و نحوه شکلگیری ادراکات و نهادهای برآوردندۀ این نیازها را عرضه میکند. علامه تشریح میکند نیازهای طبیعی و عادتهای اجتماعی میتواند برانگیزاننده توجه ادراکی انسان باشند و ما با تعمیم این بحث به کنشهای ارتباطی، تعین نیازهای متنوع ارتباطی در تکنولوژیهای مختلف ارتباطی را تحلیل میکنیم. برانگیختن توجه و ارضای افراد از ارتباط برقرارکردن در فضای مجازی، سبب نفوذ روزافزون سلطه سیاسی سرمایهداری گردیده است. در فضای مجازی حاضر که هم از فرهنگ تأثیر میپذیرد و هم بر آن اثر میگذارد، ارتباط مطلوب که سبب افزایش همبستگی مومنانه میشود، محقق نشده است. بر مبنای نظرات علامه لازم است نیازهای ارتباطی که متناسب با جهانبینی الهی در ادامه نیاز طبیعی ایجاد شده، بستر توجه و تدارک ادراک اعتباری را رقم زده، با حضور فعالانه در مدیریت و طراحی سرویسهای فضای مجازی، این بستر در خدمت سبک زندگی مومنانه قرار دهیم. در این مقاله میزان تلائم اندیشههای فینبرگ و علامه طباطبایی برای تحلیل و نقد جهتگیری رسانهها و تکنولوژیهای ارتباطی مورد بحث قرار میگیرد.
تاریخ دریافت: 29/03/99 تاریخ تأیید: 02/06/99
اولیایی، منصوره؛ واقعیت اجتماعی و اعتباریات از دیدگاه علامه طباطبایی و جان سرل؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۹.
بابایی، سعیده؛ «پایاننامه بررسی آراء فینبرگ در خصوص مدرنیته بدیل»، راهنمایی دکتر مصطفی تقوی، دانشگاه شریف، ۱۳۹۶.
برومند، خشایار و سیدحسن حسینی؛ «رهایی از فضای تکنولوژیک حاکم در نظریه انتقادی تکنولوژی اندرو فینبرگ»، نشریه حکمت و فلسفه؛ س11، ش1، بهار ۱۳۹۴، ص7-28.
پارسانیا، حمید؛ «نسبت علم و فرهنگ»، نشریه راهبرد فرهنگی؛ ش2، تابستان ۱۳۸۷.
ـــــ؛ «نظریه و فرهنگ: روششناسی بنیادین تکوین نظریههای علمی»، علم و فرهنگ، پاییز 1392.
پارسانیا، حمید و دیگران؛ «دلالتهای نظریه اعتباریات برای تحول در علوم انسانی»، اسلام و مطالعات اجتماعی، تابستان 1393.
جلیلیان، محمدسبحان؛ امکان بازاختراع اینترنت بر مبنای نظریه انتقادی فینبرگ؛ تهران: پژوهش مرکز ملی فضای مجازی، 1396 [منتشر نشده]
رحیمی، مرتضی؛ «پایاننامه بررسی بدیلاندیشی فینبرگ در خصوص فناوریهای مربوط به فضای مجازی»؛ دانشگاه شریف، دانشکده فلسفه علم، به راهنمایی دکترمصطفی تقوی؛ ۱۳۹۴.
صمدی، زهرا؛ «پایاننامه کاربرد نظریات آدورنو در تحلیل رسانههای نوین»، راهنمایی دکتر علی‌اصغر مصلح؛ دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۹۴.
ـــــ؛ «اعتباریات علامه طباطبایی، مبنای طرحی فلسفی برای فرهنگ»، مجله حکمت و فلسفه؛ دوره 9، ش36، زمستان ۱۳۹۲، ص27-46.
نمازی، محمد؛ رساله دکتری نگرش فلسفی اندیشمندان مسلمان به فناوری؛ راهنمایی سیدحسن حسینی؛ تیرماه ۱۳۹۶.
هوشنگی، حسین (۱۳۹۰). نظریه ادراکات اعتباری و فلسفههای مضاف، دوفصلنامه حکمت معاصر، دوره ۲، شماره ۲
یوسفزاده، حسن، اصغر اسلامی تنها و سیدمحمدعلی غمامی؛ ارتباطات جمعی از منظر اسلام، الگوی مطلوب رسانه؛ قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۹۴.
Feenberg, A; Questioning Technology; New York: Routledge, 1999.
_____; Symposium on Questioning Technology by Andrew Feenberg; 11th Biennial Conference of the Society for Philosophy and Technology, San Jose, California, 1999.
_____; Transforming Technology: A Critical Theory Revisited; 2002.
_____; “Replies to Critics”, In T. J. Veak (Ed.); Democratizing Technology: Andrew Feenberg’s Critical Theory of Technology; New York :State University of New York Press, 2006, pp.175-210.
Feenberg, A; (Re) Inventing The Internet: Critical Case Studies; SensePublishers, 2012.
Golbeck, J.; Introduction to Social Media Investigation: A Hands-on Approach, Retrieved from: http://bookzz. org/book/333110111147db, 2015.
طالبی, سارا, مصلح, علی اصغر, & کیاشمشکی, ابوالفضل. (1400). نقد تکنولوژی های نوین ارتباطاتی با نظر به آرای انتقادی فینبرگ و مبتنی بر نظریه ادراکات اعتباری. ذهن, 22(87), 19-45.
MLA
سارا طالبی; علی اصغر مصلح; ابوالفضل کیاشمشکی. "نقد تکنولوژی های نوین ارتباطاتی با نظر به آرای انتقادی فینبرگ و مبتنی بر نظریه ادراکات اعتباری". ذهن, 22, 87, 1400, 19-45.
HARVARD
طالبی, سارا, مصلح, علی اصغر, کیاشمشکی, ابوالفضل. (1400). 'نقد تکنولوژی های نوین ارتباطاتی با نظر به آرای انتقادی فینبرگ و مبتنی بر نظریه ادراکات اعتباری', ذهن, 22(87), pp. 19-45.
VANCOUVER
طالبی, سارا, مصلح, علی اصغر, کیاشمشکی, ابوالفضل. نقد تکنولوژی های نوین ارتباطاتی با نظر به آرای انتقادی فینبرگ و مبتنی بر نظریه ادراکات اعتباری. ذهن, 1400; 22(87): 19-45.
)