معرفت شهودی و مولفه ‌های آن براساس حکمت صدرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی دانشکده ادبیات کروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی تهران

2 دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

مسئله این مقاله سرشت معرفت شهودی و مؤلفه‌های آن بر اساس حکمت صدرایی است. معرفت شهودی به عنوان یکی از معارف مورد توجه در حکمت صدرایی است و با توجه به کاربست ویژه آن در حکمت صدرایی، شایسته بررسی است. بهره از معرفت شهودی و همچنین معرفت عقلی مقرون به سابقه است؛ اما برجستگی ملاصدرا در استفاده توأمان از آن دو گونه معرفت است و این امر موجب بنیان‌شدن حکمت متعالیه به عنوان نظام فلسفی منحصر در نوع خود است که معرفت شهودی را به بیان برهانی عرضه می‌کند. معرفت شهودی ثمره مکاشفه عارف است که از طریق تزکیه به دست می‌آید و خاستگاه آن -یعنی مکاشفه- از سنخ علم حضوری بوده و خطاناپذیر است، اما یافته‌هایش در مقام گزارش، تفسیر و داوری از سنخ معرفت حصولی بوده و خطاپذیر است. از این رو حقانیتش منوط به دو سنجه عقل و ودایع روایی (کتاب و سنت) است. ژرفای معرفت شهودی موجب اهمیت آن از حیث معرفت‌افزایی شده است. این امر موجب کارکرد بی‌بدیل معرفت شهودی در نظام صدرایی شده است. اهم این کارکردها عبارت‏اند از: تکوین، تکمیل، تصحیح، تثبیت و تعمیق آموزه‌های حکمت متعالیه. مقاله ضمن ایضاح سرشت و جایگاه معرفت شهودی در حکمت صدرایی، بر اهمیت والای آن نزد ملاصدرا اشاره می‌کند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. آشتیانى، سیدجلال‏الدین؛ شرح بر زاد المسافر صدرالمتألهین؛ چ3، قم: دفتر تبلیغات اسلامى‏، 1381.
  2. ـــــ؛ شرح مقدمه قیصری بر فصوص‌الحکم؛ چ4، قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1375.
  3. ابن‌ترکه، صائن‌الدین على؛ تمهید القواعد؛ چ1، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالی، ۱۳۶۰.
  4. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله؛ الشفاء (الطبیعیات)؛ بتصحیح سعید زاید؛ قم، مکتبة آیةالله المرعشى‏، 1404ق.‏
  5. ابن‌عربی، محی‌الدین؛ فتوحات مکیه؛ بیروت: دار الصادر، [بی‌تا].
  6. انصاری، خواجه عبدالله؛ منازل السائرین؛ چ1، تهران: دار العلم، ۱۴۱۷ق.
  7. جوادی آملی، عبدالله؛ تحریر التمهید القواعد؛ تهران: الزهراء، ۱۳۷۷.
  8. ـــــ؛ معرفت‌شناسی در قرآن؛ تنظیم و ویرایش حمید پارسانیا؛ چ2، قم: مرکز نشر اسراء، 1379.
  9. حقی، علی و سیدسمیه حسینی؛ «کیفیت تعامل معرفت عقلی و عرفانی در معرفت‌شناسی صدرا»، آموزه‌های فلسفه اسلامی؛ ش14، بهار و تابستان 1393، ص23-36.
  10. ذاکری، مهدی و حسین عمادزاده، «منابع معرفت از نظر ملاصدرا»، خردنامه صدرا؛ ش87، بهار 1396، ص79-92.
  11. صدرالدین شیرازی، محمد؛ تفسیر القرآن الکریم؛ تحقیق محمد خواجوى؛ چ2، قم: انتشارات بیدار، 1366.
  12. ـــــ؛ مفاتیح الغیب؛ تهران: مؤسسة تحقیقات فرهنگی، 1363.
  13. ـــــ؛ المشاعر؛ به اهتمام هانرى کربن؛ چ2، تهران، کتابخانه طهورى‏، 1363، ب.
  14. ـــــ؛ مبدأ و معاد؛ تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران، 1354.
  15. ـــــ؛ اسرار الآیات؛ تهران: انجمن حکمت و فلسفه، 1360، الف.
  16. ـــــ؛ الحکمة المتعالیة فی اسفار الاربعة؛ بیروت: دار الاحیاء التراث، 1981م.
  17. ـــــ؛ رساله سه اصل؛ تصحیح و اهتمام سیدحسین نصر؛ تهران:‌ دانشگاه علوم معقول و منقول تهران‏، 1340.
  18. ـــــ؛ شرح اصول کافی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، 1383.
  19. ـــــ؛ شواهد الربوبیه؛ مشهد: المرکز الجامعی النشر، 1360، ب.
  20. ـــــ؛ «شواهد الربوبیه»، در: مجموعه رسائل فلسفى صدرالمتألهین؛ تصحیح حامد ناجى اصفهانى؛ تهران: حکمت، 1375‏.
  21. ـــــ؛ العرشیة؛ تهران، انتشارات مولی، 1361، ب.
  22. طباطبایى، محمدحسین؛ شیعه در اسلام؛ چ5، قم: مؤسسه بوستان کتاب، 1388.
  23. قیصری، داود؛ شرح فصوص؛ تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.
  24. مجلسى، محمدباقر؛ بحار الانوار؛ چ2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق‏.
  25. نیشابوری، فتال؛ روضة الواعظین و بصیرة المتعظین؛ چ1، قم: رضى‏، [بی‌تا].
  26. موسوی اردبیلی، عبدالغنی؛ ت‍ق‍ری‍رات‌ فلسفه امام‌ خ‍م‍ی‍ن‍ی‌؛ چ1، تهران: مؤسسه ت‍ن‍ظی‍م‌ و ن‍ش‍ر آث‍ار ام‍ام‌ خ‍م‍ی‍نی، 1381.
  27. یزدان‌پناه، سیدیدالله؛ مبانی و اصول عرفان نظری؛ چ1، قم، مؤسسه آموزش پژوهشی امام خمینی، 1388.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار