به موازات رشد علم، شاخه‌های علمی از ساقه اصلی فاصله می‌گیرند و گاه بنا به ضرورت، دوباره در مقام برقراری پیوند و تعامل با دیگر شاخه‌ها بر می‌آیند. بعد از جدایی روانشناسی از فلسفه، تلاش‌های فراوانی صورت گرفته است تا بین معرفت‌شناسی -به عنوان یکی از شاخه‌های اصلی فلسفه- از یک سو و روانشناسی تجربی- به عنوان یکی از شاخه‌های جداشده از فلسفه- از سوی دیگر پیوندهایی برقرار شود. هدف پژوهش حاضر این است که با استفاده از روش‌های تحلیلی-توصیفی مبتنی بر متون روانشناسی به تبیین و توضیح مسیرهای تازه‌ای بپردازد که امکان نزدیکی دو شاخه مستقل معرفت‌شناسی و روانشناسی را بیش از پیش فراهم آورد؛ مسیرهایی که در ادبیات پژوهش داخل کشور، رد زیادی از آنها را نمی‌توان یافت. در این مسیرگشایی آنچه بیشتر مد نظر بوده است، ارسال خدمات معرفت‌شناسی به سوی روانشناسی است نه بالعکس. این امر از این جهت بیشتر حائز اهمیت است که نظریه‌ها و یافته‌های روانشناسی به عنوان یکی از رشته‌های علوم انسانی، بیش از بقیه در انقیاد فرهنگ‌ها، ارزش‌ها و مبانی انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی هستند. در این مقاله ضمن بحث در زمینه امکان و ضرورت تبادل ارتباطات و خدمات بین این دو رشته مطالعاتی، به طور خاص چهار مسیر ارتباطی شناسایی و به شکل مبسوط‌تر مورد بررسی قرار گرفته‌اند که عبارتاند از: تبیین و نقد پیش‌فرض‌های نظریه‌های روانشناسی، تبیین و نقد روش‌شناسی پژوهش، تبیین و نقد هنجارها و ابزارهای مورد استفاده در روانشناسی و درنهایت نقد و بررسی دستور زبان رایج در روانشناسی.
جان‌بزرگی، مسعود؛ «بررسی اثربخشی روان درمانگری با و بدون جهت‌گیری مذهبی اسلامی بر اضطراب و تنیدگی»، مجله روانشناسی؛ ش2 (پیاپی8)، 1377، ص343-368.
حاتمی، محمدرضا؛ «روانشناسی و ارتباط ریشه‌ای با فلسفه»، مجله معرفت؛ ش75، 1389.
حسین‌زاده، محمد؛ درآمدی بر معرفت‌شناسی و مبانی معرفت دینی؛ ویراست جدید، قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1385.
حمزه، مسعود؛ «امکان یا عدم امکان توسعه ایران به لحاظ بنیادی و تاریخی»، پویش فکری توسعه؛ شماره مسلسل20-79، 1379.
رضاقلی، محمود؛ معرفت‌شناسی و فلسفه علم؛ 1393، نشر الکترونیکی.
زیگفرید، آندره؛ روح ملت‌ها؛ ترجمه احمد آرام؛ تهران: شرکت سهامی انتشار، 1343.
سجادی، مهدی؛تبیین و ارزیابی دیدگاه معرفت‌شناختی ایدئالیسم، رئالیسم، پراگماتیسم و دلالت‌های روش‌شناختی آن در فلسفه تربیتی؛ رساله دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه تربیت مدرس، 1376.
شکرکن، حسین و همکاران؛ مکتب‌های روانشناسی و نقد آن؛ ج2، چ8، تهران: انتشارات سمت، 1393.
شمس، منصور؛آشنایی با معرفت‌شناسی؛ تهران: طرح نو، 1387.
شولتز، دوان پی و شولتز، سیدنی آلن؛ تاریخ روانشناسی نوین؛ ترجمه علیاکبر سیف و همکاران؛ ویراست ششم، چ9، تهران: نشر دوران، 1389.
علی‌پور، مهدی و سیدحمیدرضا حسنی؛ پارادایم اجتهادی دانش دینی (پاد)؛ چ2، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390.
فعالی، محمدتقی؛درآمدی بر معرفت‌شناسی دینی و معاصر؛ قم: انتشارات معارف، 1379.
کرد فیروزجایی، یارعلی؛ مباحث معرفت شناختی در فلسفه اسلامی؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1393.
کریستنسن، یان، هاگ واگنر و هالیدی، سباستین؛ روانشناسی عمومی؛ ترجمه رحیم میردریکوندی، ابوالقاسم بشیری و جمشید مطهری؛ قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1385.
لطف‌آبادی، حسین؛ «کاستی‌های معرفت‌شناسی و روش‌شناسی در مقالات پژوهشی روانشناسی در ایران»، فصلنامه علمی-تخصصی علوم انسانی-اجتماعی؛ ش13 (پیاپی51)، 1386، ص9-44.
لوئیس، کاترین و دوای، تاکه او؛ آموزش به مثابه فرهنگ؛ ترجمه محمدرضا سرکار آرانی؛ تهران: منادی تربیت، 1394.
مطهری، مرتضی؛ آشنایی با علوم اسلامی؛ ج1 (منطق و فلسفه)، چ15، تهران: صدرا، 1374.
معلمی، حسن؛ پیشینه و پیرنگ معرفت‌شناسی اسلامی؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1386.
موزر، پل، دواین مولدر و جی دی تروت؛ درآمدی موضوعی بر معرفت‌شناسی معاصر؛ ترجمه رحمت‌الله رضایی؛ چ2، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1387.
هرگنهان، بی آر؛ تاریخ روانشناسی؛ ترحمه یحیی سیدمحمدی؛ ویراست ششم، چ3، تهران: ارسباران، 1393.
هره، رم؛ مقدمه‌ای فلسفی بر علوم شناختی؛ ترجمه حسین شیخ رضایی و مجید داودی بنی؛ تهران: نشر نو، 1396.
Amundson, R.; “The epistemological status of naturalized epistemology”, Inquiry; 26, 1983, pp.333-334.
Bishop, M. A., Trout, J. D.; Epistemology and the Psychology of Human Judgment; Oxford University Press, 2005.
Breyer, Thiemo; Epistemological Dimensions of Evolutionary Psychology; New York: Springer, 2015.
Fenici, Marco; “Psychology and psychologies: which epistemology”, Humanment; Issue 11, 2009, pp.v- xvi.
Goldman, Alvin, I.; “The Relation between Epistemology and Psychology”, Synthese; 64 (1), 1985, pp.29-68.
Heyes, Cecilia M.; “Uneasy chapters in the Relationship between psychology and epistemology”, in Gholson, Barry, Shadish, William R., Jr., Neimeyer, Robert A., Houts, Arthur C. (Eds); Psychology of science: Contributions to metascience; New York: NY, US: Cambridge University Press, 1989, pp.115-137.
Piaget, Jean; Psychology and Epistemology: Towards a Theory of Knowledge; Penguin Books, 1972.
)