پاسخ به برخی نقدهای وارد بر تأویل‏ های صدرالمتألهین با تأکید بر قواعد استنباط‌شده از مبانی او

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فلسفه و کلام دانشگاه اصفهان

2 فلسفه و کلام دانشگاه اصفهان

چکیده

تأویل‏های ملاصدرا در مقالات و برخی کتاب‎ها ‎مورد نقد قرار گرفته و معمولاً پذیرفته نشده است. در این مقاله شانزده مورد از نقدها پاسخ داده شده‎اند و قواعدی که در پاسخ به نقدها آورده شده تبیین شده‎اند. بر همین معیار اکثر قریب به اتفاق نقدهای وارد بر تأویل‏های صدرا قابل پاسخ است که ما به مقتضای حجم مقاله به این موارد پرداخته ایم.قواعد مورد بررسی در اینجا عبارت‎اند از قاعده روح معنی، قاعده نگاه استقلالی به آیات، قاعده تأویل با تغییر زمینه متن، قاعده لزوم ضابطه مندی، ، قاعده اتحاد وجودی وقاعده اعتبارات مختلف عالم عقل؛ اما هدف اصلی مقاله پاسخ به نقدها بوده و چون این پاسخ نیازمند تبیین قواعد بوده است نخست به تبیین قواعد استنباطی پرداخته ایم. روش ما تحلیل بر اساس محتوا بوده و یافته تحقیق پاسخ پذیر بودن نقدهای موجود بر اساس منطق تأویل است.
 

کلیدواژه‌ها


  1. منابع و مآخذ

    1. ارشد ریاحی، علی؛ «تأثیر مثبت و یا منفی فلسفه صدرا در فهم او از آیات قرآن»، خردنامه صدرا؛ ش35، 1383، ص50-58.
    2. ـــــ؛ «نقد و بررسی تأثیر آرای فلسفی صدرا درباره وجود بر فهم او از آیات قرآن»، نشریه مطالعات اسلامی؛ ش70، 1384، الف، ص13-28.
    3. اسعدی، محمد؛ سایهها و لایه‏های معنایی: درآمدی بر «نظریه معناشناسی مستقل فرازهای قرآنی در پرتو روایات تفسیری»، قم: بوستان کتاب، 1385.
    4. آملی، سیدحیدر؛ تفسیر المحیط الاعظم و البحر الخضم فی تأویل کتاب الله العزیر المحکم؛ ج1، تحقیق و تعلیق سیدمحسن موسوی تبریزی؛ تهران: مؤسسة الطباعة و النشر وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، 1414ق.
    5. حسن زاده آملی، حسن؛ فص حکمة عصمتیة فی کلمة فاطمیه؛ چ5، تهران: طوبی، 1390.
    6. عروسی، عبدعلی بن جمعه؛ تفسیر نور الثقلین؛ ج1، قم: مطبعة العلمیه، [بی‏تا].
    7. فرات بن ابراهیم، ابوالقاسم؛ تفسیر فرات کوفی؛ تحقیق و تصحیح محمد الکاظم، تهران: وزارت ارشاد، 1410ق.
    8. قائمی‌نیا، علیرضا؛ استعاره‏های مفهومی و فضاهای قرآنی؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1396.
    9. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ ط3، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
    10. مظفری، حسین؛ «مبانی و ضوابط تأویل عرفانی قرآن کریم از دیدگاه صدرالمتألهین»، معارف عقلی؛ ش37، 1397، ص73-93.
    11. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم؛ الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعه؛ ج2، به ضمیمه تعلیقات سبزواری، تصحیح تحقیق و مقدمه دکتر مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1380.
    12. ـــــ؛ الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعه؛ ج9، به ضمیمه تعلیقات سبزواری، تصحیح تحقیق و مقدمه دکتر رضا اکبریان؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382.
    13. ـــــ؛ تفسیر القرآن الکریم؛ ج1، تصحیح و تحقیق محمد خواجوی؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1389، الف.
    14. ـــــ؛ مفاتیح الغیب؛ ج1-2، تحقیق، مقدمه و تصحیح دکتر نجفقلی حبیبی؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1386.
    15. ـــــ؛ «اتصاف ماهیت به وجود، تشخص، سریان الوجود»، تحقیق سیدمحمد یوسف ثانی و «اجوبة المسائل، شواهد، المزاج»، تحقیق ناجی اصفهانی، مجموعه رسائل فلسفی؛ ج1، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1389، ب.
    16. ـــــ؛ «حشر الاشیاء»، تحقیق سعید نظری توکلی، الحشریه، تحقیق علی‏اصغر جعفری ولنی و «خلق الأعمال و القضاء و القدر»، تحقیق مهدی دهباشی، «المعاد الجسمانی»، تحقیق کاظم مدیرشانه‌چی، مجموعه رسائل فلسفی؛ ج2،  تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1389، ج.
    17. ـــــ؛ تفسیر القرآن الکریم؛ ج3، تصحیح، تحقیق و مقدمه محسن بیدارفر؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1389، د.
    18. ـــــ؛ الشواهد الربوبیه فی المناهج السوکیه؛ تصحیح و تحقیق و مقدمه سیدمصطفی محقق داماد؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382.
    19. ـــــ؛ رسالة فی اتحاد العاقل و المعقول؛ تصحیح و تحقیق و مقدمه بیوک علیزاده؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1387.
    20. ـــــ؛ رساله متشابهات القرآن؛ تحقیق سید محمدرضا احمدی بروجردی؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1389.
    21. میرداماد، محمدباقر؛ جذوات و مواقیت؛ حواشی ملاعلی نوری، تصحیح و تحقیق علی اوجبی؛ تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب، 1380.
    22. میردامادی، سید محمدحسین، محمد بیدهندی و مجید صادقی حسن‏آبادی؛ «بررسی انگاره "تفسیر به رأی بودن" برداشت­ها و تأویلات عرفانی با تأکید بر آرای ملاصدرا (قواعد تأویلی متن قرآن با تأکید بر آرای ملاصدرا)»، نشریه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران؛ س51، ش1، بهار و تابستان 1399، ص259-282.
    23. میردامادی، سید محمدحسین، محمد بیدهندی و مجید صادقی حسن‏آبادی؛ «بررسی تأثیر مبانی و اندیشه‏های ملاصدرا بر معنای متن»، نشریه اندیشه دینی شیراز؛ دوره 19، ش2 (پیاپی 71)، 1398.
    24. نصیری، علی؛ مکتب تفسیری صدرالمتألهین؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1386.