بررسی تقریر نوین سوئینبرن از برهان دکارت بر اصالت نفس و بازسازی آن براساس برهان «انسان معلق در فضا»ی ابن‌سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

برهان دکارت بر اثبات اصالت نفس (به تقریر سوئینبرن) چنین است: 1) من جوهری هستم که می‌اندیشد. 2) این قابل تصوّر است که «من می‌اندیشم و بدنی ندارم». 3) این قابل تصوّر نیست که «من می‌اندیشم ولی وجود ندارم». نتیجه: من نَفْس‌ام، یعنی جوهری که ذاتِ آن اندیشیدن است.
از آنجا که این استدلال تنها اثبات می‌کند که نفس شرط کافی برای وجود داشتن من است و نه شرط لازم، سوئینبرن تقریری نوین به این شرح از این استدلال ارائه می‌دهد که به باور او شرط لازم بودن وجود نفس را نیز ثابت می‌کند: 1) من جوهری هستم که می‌اندیشد. 2) این قابل تصوّر است که «درحالی که من می‌اندیشم، بدنم ناگهان نابود می‌شود». 3) این قابل تصوّر نیست که «من می‌اندیشم ولی وجود ندارم». 4) غیرقابل تصوّر است که جوهری بتواند همه اجزای خود را با هم از دست بدهد و در عین‌ِ حال همچنان وجود داشته باشد. نتیجه: من جوهری هستم که برای وجود داشتنِ آن، داشتنِ‌ نَفْس هم لازم است و هم کافی.
این استدلال با اشکال‌ها و ابهام‌هایی مواجه است، لذا با الهام از آنچه ابن سینا درباۀ «انسان معلق در فضا» گفته، به گونه‌ای بازسازی شده است که از اشکال‌های یادشده مصون باشد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. آهنچی، امید و سعید انواری؛ «برهان انسان معلق ابن­سینا و بررسی امکان تحقق عملی آن»، حکمت سینوی؛ س15، ش46، پاییز و زمستان 1390، ص1-16.
  2. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله؛ النفس من کتاب الشفاء؛ تحقیق حسن حسن­زاده آملی؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی (بوستان کتاب)، 1375.
  3. ــــــ؛ الاشارات و التنبیهات؛ تصحیح مجتبی زارعی؛ قم: بوستان کتاب، 1381.
  4. ـــــ؛ المباحثات؛ مقدمه و تحقیق محسن بیدارفر؛ تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1396.
  5. ـــــ؛ الاضحویه فی المعاد؛ تصحیح حسن عاصی؛ بیروت: الموسسة الجامعیة للدراسات و النشر و التوزیع، 1984م.
  6. ـــــ؛ احوال النفس؛ تحقیق و دراسة احمد فؤاد الأهوانی؛ پاریس، دار بیبلیون، 2007م.
  7. ابراهیمی تیرتاش، فهیمه؛ «آیا آزمایش­های فکری استدلال هستند؟»، روش­شناسی علوم انسانی؛ پاییز 1388، ش60 ، ص121-144.
  8. اکبری، رضا؛ جاودانگی؛ قم: بوستان کتاب، 1382.
  9. دکارت، رنه؛ گفتار در روش؛ ترجمه محمدعلی فروغی، در سیر حکمت در اروپا، محمد علی فروغی، 1377.
  10. سعیدی‌مهر، محمد و وحید خادم‌زاده؛ «تحلیل ایدۀ "انسان معلّق در فضا" بر اساس مدل منطقی سورنسن»، نامۀ حکمت؛ پاییز و زمستان 1388، ش2، ص129-152.
  11. شیدان­شید، حسینعلی؛ «چهره‌ای متفاوت از ابن‌سینا: مروری بر رسالۀ اَضحویّه»، معرفت؛ ش221، اردیبهشت 1395، ص77-92.
  12. صادقی، مسعود؛ «نقش آزمایش فکری در فلسفه»، متافیزیک؛ ش28، پاییز و زمستان 1398، ص67-80.
  13. عبودیت، عبدالرسول؛ درآمدی به نظام حکمت صدرایی؛ ج3، تهران: سمت، 1391.
  14. فروغی، محمدعلی؛ سیر حکمت در اروپا؛ تصحیح و تحشیۀ امیر جلال‌الدین اعلم؛ تهران: البرز، 1377.
  15. مدکور، ابراهیم بیومی؛ دربارۀ فلسفه اسلامی و روش و تطبیق آن؛ ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1361.
  16. مسلین، کیت؛ درآمدی بر فلسفۀ ذهن؛ ترجمه مهدی ذاکری؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1388.
  • Shoemaker, Sydney & Swinburne, Richard; Personal Identity; Oxford: Basil Blackwell, 1984.
  • Swinburne, Richard; Are We Bodies or Souls?; Oxford: Oxford University Press, 2019.
  • Swinburne, Richard (n.d.); “A Cartesian Argument for Substance Dualism” (unprinted).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار