مفهوم سازی شک در قرآن؛ حوزه شناختی و نمابرداری واژگانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مبانی معرفتی دانش کلام پژوهشگاه قرآن و حدیث

چکیده

نمابرداری برجسته‎ساختن یک یا چند مفهوم از میان مفاهیم یک حوزه شناختی و بررسی رابطه آن با حوزه شناختی و مفاهیم هم­حوزه آن است. حوزه شناختی شک در میان معرفت­شناسان، لغت­دانان، منطقیان و مفسران غالباً حوزه معرفت شمرده شده است؛ اما از دیدگاه قرآن حوزه شناختی شک را باید حوزه تردید شامل تردید معرفت­شناختی و تردید اعتقادی ­دانست. به همین دلیل قرآن شک را در دو جهت تردید معرفت­شناختی و تردید در اعتقاد به کار برده است. نمابرداری واژگانی شک در قرآن نشان می­دهد دست­کم در سیزده آیه، شک به حوزه ایمان تعلق دارد و تنها دو آیه را می­توان به نحوی به حوزه معرفت نسبت داد. بدین ترتیب بر اساس نظریه نمابرداری واژگانی، قرآن شک را در تردید اعتقادی نما کرده است و با بررسی رابطه شک با حوزه شناختی آن مشخص می­شود که قرآن شک را به معنای عدم تسلیم ناشی از تردید اعتقادی در نظر گرفته است.
 

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.

    1. ابن‏درید، محمد بن حسن؛ جمهرة اللغة؛ چ1، بیروت: دارالعلم للملایین، 1988م.
    2. ابن‏سیده، علی بن اسماعیل؛ المحکم و المحیط الاعظم؛ تحقیق و تصحیح عبدالحمید هنداوی؛ چ1، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1421ق.
    3. ابن‏عاشور، محمد بن طاهر؛ التحریر و التنویر؛ چ1، بیروت: موسسة التاریخ، [بی­تا].
    4. ابن‎فارس، زکریا؛ معجم مقاییس اللغة؛ تحقیق و تصحیح عبدالسلام محمد هارون؛ چ1، قم: مکتبة الاعلام الاسلامی، 1404ق.
    5. ازهری، محمد بن احمد؛ تهذیب اللغة؛ بیروت: چ1، دار احیاء التراث العربی، 1421ق.
    6. تهانوی، محمد علی بن علی؛ کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم؛ تحقیق و تصحیح علی دحروج؛ چ1، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون، 1996م.
    7. جوهری، اسماعیل بن حماد؛ الصحاح؛ تحقیق و تصحیح احمد عبدالغفور عطار؛ چ1، بیروت: دارالعلم للملایین، 1376ق.
    8. جوینی، عبدالملک؛ الارشاد إلى قواطع الأدلة فی أول الاعتقاد؛ چ1، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1416ق.
    9. حقی بروسوی، اسماعیل؛ تفسیر روح البیان؛ چ1، بیروت: دارالفکر، [بی‏تا].
    10. حمیری، نشوان بن سعید؛ شمس العلوم؛ تحقیق و تصحیح مطهر بن علی اریانی، یوسف محمد عبدالله و حسین بن عبدالله عمری؛ دمشق: دارالفکر، 1420ق.
    11. راسخ مهند، محمد؛ درآمدی بر زبان­شناسی شناختی (نظریه­ها و مفاهیم)؛ چ2، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت)، 1390.
    12. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ مفردات الفاظ القرآن؛ چ1، بیروت: دارالقلم، 1412ق.
    13. زبیدی، محمد بن محمد مرتضی؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ تحقیق و تصحیح علی شیری؛ چ1، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
    14. زمخشری، محمود؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ چ3، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
    15. سمرقندی، نصر بن محمد بن احمد؛ بحر العلوم؛ تحقیق عمر بن غلام حسن عمروی؛ چ1، بیروت: دارالفکر، [بی­تا].
    16. شاکر، محمدکاظم؛ «نگاهی نو به معناشناسی شک و یقین در قرآن»؛ مجله پژوهش دینی، ش15، زمستان 1384.
    17. صاحب بن عباد، اسماعیل؛ المحیط فی اللغة؛ تحقیق و تصحیح محمد حسن آل یاسین؛ چ1، بیروت: عالم الکتب، 1414ق.
    18. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ5، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.
    19. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ تحقیق محمدجواد بلاغی؛ چ3، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372.
    20. فراهیدی، خلیل بن احمد؛ العین؛ چ2، قم: نشر هجرت، 1409ق.
    21. فیومی، احمد بن محمد؛ المصباح المنیر فی غریب شرح الکبیر للرافعی؛ چ2، قم: مؤسسة دارالهجرة، 1414ق.
    22. قائمی­نیا، علیرضا؛ معناشناسی شناختی قرآن؛ تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1390.
    23. مدنی، السید علی­خان بن احمد؛ الطراز الاول؛ چ1، مشهد: مؤسسه آل‎البیت : لاحیاء التراث، 1384.
    24. مراغی، احمد بن مصطفی؛ تفسیر المراغی؛ چ1، بیروت: دار احیاء التراث العربی، [بی­تا].
    25. مصطفوی، سیدحسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ چ3، بیروت: دارالکتب العلمیة، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، 1430ق.
    26. موحدیان عطار، علی؛ از شک تا یقین؛ قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، 1387.
    27. نصرتی، شعبان و محمد رکعی؛ «نمابرداری شناختی در مفهوم­سازی قرآنی»؛ مجله ذهن، ش54، تابستان 1392.
      1. Dirk Geeraerts; Cognitive Linguistics: Basic Reading, Introduction A rough guide to Cognitive Linguistics; Cambridge: Cambridge University press, 2006.