سبک شناسی سوره ذاریات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه کلام امامیه دانشگاه قرآن و حدیث

2 دانشجوی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

سبک­شناسی متون، از جمله روش­هایی است که ما را به معنا و مفهوم‏سازی­های متکلم و جنبه­های زیبایی متون راهنمایی می­کند. پژوهش حاضر بر اساس معیارهای سبک‏شناسی­، به بررسی زیبایی‏های ادبی سوره ذاریات در سه سطح زبانی، ادبی و فکری پرداخته است. حاصل بررسی بدین صورت است که کلمات و صوت حاصل از آنها در جلب توجه مخاطب و خواننده تأثیر و ارتباط تنگانگی با معنای آیات دارد. آهنگ و ایقاع در جان شنونده واکنش بر می­انگیزد و در مخاطب اثر می­گذارد که از نمونه‏های آن می­توان به شروع سوره با ریتم کوبنده اشاره کرد که نوعی هشدار باش به شنونده است. در سطح صرفی و نحوی، کلمات مفرد، جمع، نکره و معرفه که در این سوره مشاهده شد، همگی دارای نکات دقیقی است و در معنای آیه یا در لایه­های معنایی تأثیر دارد. اگر در جمله­ای استفهام به کار رفته، در ورای آن، نکته­ای بلاغی و اسلوبی است و با هدف گوینده هماهنگ است. همچنین استفاده از ارائه­هایی چون ایغال، اسلوب حکیم و مجاز علاوه بر اینکه موجب شیوایی و تأثیرگذاری سوره شده، همگی در راستای هدف آیات است. در سطح فکری، با به‏تصویرکشیدن نعمت‏ها و عذاب‏ها به صورت محسوس و عینی، مخاطب را در فضای حس و لمس توصیفی قرار می‌دهد تا با وضوح و شفافیت آن را در ذهن تداعی کند که از جمله این موارد می­توان به تشبیه باد عذاب به نازایی و مفهوم حرکت به سوی خدا و عدم دلبستگی به دنیا را نام برد.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن مجید.

    1. ابن‎عاشور، محمدطاهر؛ التحریر و التنویر؛ ج27، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، 1420ق.
    2. ابن‏فارس، احمد بن فارس؛ معجم مقاییس اللغة؛ قم: مکتبة الاعلام الاسلامی، 1404ق.
    3. ابن‏منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ ج10، بیروت: دار صادر، 1414ق.
    4. امین، نصرت بیگم؛ مخزن العرفان در تفسیر قرآن؛ ج12، تهران: انتشارات نهضت زنان مسلمان، 1361.
    5. برکات و دیگران؛ اتجاهات نقدیه حدیثیه و معاصره؛ دمشق: انتشارات دانشگاه دمشق، 2004م.
    6. بهار، محمدتقی؛ سبک­شناسی یا تطور نثر فارسی؛ ج1، چ5، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1369.
    7. بهرام‏پور، ابوالفضل؛ تفسیر نسیم حیات؛ ج7، قم: انتشارات آوای قرآن، 1392.
    8. تفتازانی، سعدالدین؛ المطول شرح تلخیص مفتاح العلوم؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1434ق.
    9. حامد الصالح، حسین؛ تأویل واژگانی قرآن کریم؛ ترجمه سیدابوالفضل سجادی؛ اراک: انتشارات دانشگاه اراک، 1390.
    10. حربی، محمد عبدالمنعم؛ الاسلوبیة فی النقد العربی الحدیث:دراسته فی تحلیل الخطاب؛ بیروت: موسسة الجامعیة للدراسات و النشر و التوزیع، 2003م.
    11. حسنعلیان، سمیه؛ «بررسی سبک­شناسانه سوره مریم»؛ دو فصلنامه قرآن شناخت، سال سوم، ش2، پاییز و زمستان 1389.
    12. حسینى همدانى، محمد؛ انوار درخشان در تفسیر قرآن؛ ج15، تهران: لطفی، 1404ق.
    13. راغب اصفهانى، حسین بن محمد؛ مفردات ألفاظ القرآن‏؛ تحقیق صفوان عدنان‏ داوودى؛ بیروت: دارالقم، 1412.
    14. راغب، عبدالسلام احمد؛ کارکرد تصویر هنری در قرآن کریم؛ ترجمه سیدحسین سیدی؛ تهران: انتشارات سخن، 1387.
    15. رافعی، محمدصادق؛ اعجاز القرآن و بلاغة النبویة؛ بیروت: دارالکتب العلمیه، 1421ق.
    16. رضایی اصفهانی، محمد علی؛ تفسیر قرآن مهر؛ ج19، قم: پژوهشهاى تفسیر و علوم قرآن‏، 1387.
    17. زحیلی، وهبه؛ تفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج؛ ج27، دمشق: دارالفکر، 1411ق.
    18.  زمخشری، محمود بن عمر؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل؛ ج4، بیروت: دار الکتاب العربی، 1407ق.
    19. سیوطی، جلال‏الدین؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ ج1و2، بیروت: دارالکتاب العربی، 1421ق.
    20. شاه‏عبدالعظیمى، حسین؛ تفسیر اثنى عشرى؛ ج12، تهران: میقات، 1363.
    21. شمیسا، سیروس؛ سبک­شناسی؛ تهران: انتشارات فردوسی، 1372.
    22. صدقی، حامد و دیگران؛ «رابطه علم معانی با سبک­شناسی»؛ فصلنامه لسان مبین، سال سوم، ش8، تابستان 1391.
    23. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ج18، چ2، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390.
    24. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان لعلوم القرآن؛ ج9، تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1372.
    25. طیب حسینی، سیدمحمود؛ درآمدی بر دانش مفردات قرآن؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390.
    26. طیب، عبدالحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن؛ ج12، تهران: اسلام، 1369.
    27. عبدالرئوف، حسین؛ سبک­شناسی قرآن کریم (تحلیل زبانی)؛ ترجمه پرویز آزادی؛ تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق 7، 1390.
    28. غیاثی، محمدتقی؛ «سیر تحول سبک­شناسی»؛ فصلنامه پژوهش­های ادبیات معاصر جهان، ش1، 1373.
    29. فضل، صلاح؛ علم الاسلوب و اجراءاته؛ القاهره: دارالشروق، 1998م.
    30. قائمی­نیا، علیرضا؛ بیولوژی نص؛ تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه دینی، 1393.
    31. ـــــ؛ معناشناسی شناختی قرآن؛ تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه دینی، 1390.
    32. قرشی، سیدعلی‏اکبر؛ قاموس قرآن؛ ج2، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1412ق..
    33. سید قطب؛ نمایش‌های هنری در قرآن، ترجمه محمدعلی عابدی؛ تهران: نشر انقلاب، 1359.
    34. الکواز، محمد کریم؛ سبک‌شناسی اعجاز بلاغی قرآن؛ ترجمه سیدحسین سیدی؛ تهران: انتشارات سخن، 1386.
    35. مدرسی، محمدتقی؛ من هدی القرآن؛ ج14، تهران: دار محبی الحسین، 1419ق.
    36. مکارم شیرازى، ناصر و همکاران؛ تفسیر نمونه؛ ج22، چ10، تهران: دار الکتب الإسلامیه، 1371.
    37. هاشمی، احمد؛ جواهر البلاغه، ترجمه و شرح حسن عرفان؛ چ11، قم: نشر بلاغت، 1389.