بررسی نقش دستوری، معنایی و کاربردشناختی ساختار بدل در آیات قرآن با تکیه بر رویکردهای نظری مییر و کویرک

نویسندگان

1 دانشیار و عضو هیات علمی گروه زبانشناسی همگانی-واحد آبادان-دانشگاه آزاد اسلامی-آبادان-ایران

2 دانشجوی دکتری گروه زبانشناسی همگانی- واحد آبادان دانشگاه ازاد اسلامی -آبادان- ایران

چکیده

در زبانشناسی جدید شناخت بافت زبانی و فرازبانی در حوزه مطالعات قرآنی برای تشخیص مفهوم واژگان و متن مورد توجه قرار گرفته است. قرآن به لحاظ زبانشناسی از آرائههای ادبی، اصطلاحات و مفاهیم عرفانی استفاده کرده است. در این پژوهش از رویکردهای نظری کویرک و همکاران و مییر به منظور تجزیه و تحلیل ساختار نحوی و معنایی و کاربردشناختی پیروی شد. در هر دو رویکرد محدودیتهای نحوی، معنایی و کاربردشناختی بدل مطرح شده‌اند. یافته‎های تحقیق ضمن ارائه طبقهبندی انواع بدل در قرآن کریم، حاکی از آن بود که بدل در قران کریم به عنوان یک آرایه ادبی به فراهمکردن اطلاعات معنایی مناسب برای خواننده می‏پردازد که میتواند بین جمله‏وارههای همپایه و پیرو ارتباط نحوی و معنایی برقرار کند. با کاربرد صحیح بدل در جمله می‌توان گفتاری با سبک زبانی و ادبی مناسب داشت که برای همگان قابل فهم باشد. نتایج این پژوهش نشان داد که کاربرد بدل در قرآن کریم از لحاظ ساختاری می‌تواند تأثیر زیادی در ارتباط معنایی بین صورت بدل (دستوری یا ساختاری) و معنای آن ساختار (نقش معنایی) ایفا کند. این ارتباط به فهم خواننده از نقش کاربردشناختی بدل منجر میگردد. ساختارهای کاربردشناختی در این آیات عبارت بودند از تعهدی، اظهاری، ترغیبی و عاطفی که نشان از قاطعیت خداوند هنگام سخنگفتن از روز رستاخیز، هشدار و سعی در بیداری غافلان و کافران، تأکید خداوند بر  حتمیبودن وقوع قیامت و اخطار به گناهکاران به ترس از آن است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.

    1. آقاگل‎زاده، فردوس؛ «توصیف و تبیین ساخت‎های زبانی ایدئولوژیک در تحلیل گفتمان انتقادی»، پژوهشهای زبان و ادبیات تطبیقی (جستارهای زبانی)؛ دوره3، ش2، 1391، ص1-26.
    2. باطنی، محمدرضا؛ مسائل زبانشناسی نوین؛ چ1، تهران: نشر آگاه، 1355.
    3. حسن، عباس؛ النحو الوافی؛ چ7، تهران: ناصر خسرو، 1383.
    4. خانلری، پرویز؛ دستور زبان فارسی؛ چ5، تهران: انتشارات توس، 1363.
    5. دلشاد تهرانی، مصطفی؛  سیریدرتربیتاسلامی، چ4، تهران: دریا، 1387.
    6. ستوده، هدایت‌اله؛ روان‌شناسیاجتماعی؛ چ12، تهران: آوای نور، 1388.
    7. صافی، محمود بن عبدالرحیم؛ الجدول فی اعراب القرآن؛ چ1، ‌بیروت: دارالرشید ـ مؤسسة الإیمان، 1411ق.
    8. فرشیدورد، خسرو؛ جمله و تحول آن در فارسی؛ تهران: امیرکبیر، 1382الف.
    9. ـــــ؛ دستورمفصلامروز؛ چ1، تهران: انتشارات سخن، 1382ب.
    10. قائمی‌نیا، علیرضا؛ بیولوژینص: نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه  اسلامی، 1389.
    11. مشکوةالدینی، مهدی؛ دستور زبان فارسی بر پایه نظریه گشتاری؛ چ2، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، 1370.
    12. یارمحمدی، لطف‌الله؛ ارتباط از منظر گفتمانشناسی انتقادی؛ تهران: هرمس، 1385.
      1. Austin, J. L; How to do things with words; Oxford: Oxford, 1962.
      2. Clarendon. Crystal, D.;A dictionary of linguistics and phonetic; Cambridge: Blackwell, 1991.
      3. De Vries, M.; The syntax of appositive relativization: On specifying coordination, false free relatives, and promotion. Linguistic  Inquiry; 2006
      4. Halliday, M. A. K.  Language as social semiotics; London: Edward Arnold, 1978.
      5. _____ ;On language and linguistics; New York: NY: Continuum, 2003.
      6. Hymes, D; “On communicative competence”; In ociolinguistics; John Pride and Janet Holmes (eds.); Harmon worth: Penguin, 1972.
      7. Ishizuka, T.; Restrictive and non-restrictive relative clauses in Japanese:Antisymmetric approach; MS. Los Angeles: University of California, 2010.
      8. Meyer, C.F; Restrictive apposition: An indeterminate category; English   Studies. 1991
      9. Quirk, R. Green Baum, S., Leech, G., & Svartvik, J.;A comprehensive grammar of the English language;London: Longman; 1985
      10. Sopher, H.; Apposition; English Studies, 1971.