معناشناسی لوحِ محفوظ در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علامه طباطبائی(ره)

2 دانشگاه علامه طباطبائی ره

3 دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

یکی از واژگانی که در حوزة معنایی کتابت در قرآن قرار می‌گیرد، لوح محفوظ است. واژة «لوح محفوظ» یک مفهوم بنیادین بوده و به این شکل تنها یک ‌بار در قرآن آمده و همین امر سبب به‌وجودآمدن اختلاف‌نظرها دربارة ماهیت این واژه از دیرباز میان قرآن‌پژوهان بوده است. واژه‌شناسان در بررسی معنای لوح از تورات، قرآن و منابع عصر نزول استفاده کرده و معانی الواح موسی، تخته­های کشتی و هر چیزی را که بتوان بر روی آن نوشت، بیان کرده­اند. پژوهش حاضر با روش معناشناسی هم‌زمانی، میدان معنایی لوح محفوظ را تبیین کرده است. واژگان ام‌الکتاب، کتاب مکنون، کتاب مبین، فی‌کتاب، کتاب حفیظ و علم‌الکتاب با آیة لوح محفوظ بافت و سیاق مشترک دارد و در میدان معنایی لوح محفوظ قرار می‌گیرند. تحلیل همنشین­ها و بافتِ آیات این واژگان، نشان‌دهندة علم خداوند است که با الفاظ گوناگونی آمده است. اگر از علم خداوند به لوح محفوظ، کتاب و... تعبیر شده است، به دلیل زبان عرفی قرآن و کاربرد مجاز در آن است که علم خداوند از نوع مجاز محل و حال تعبیر شده است. همچنین وضعیت علم در جاهلیت و وجه اصلی اعجاز قرآن نیز نشان می­دهد مراد از لوح محفوظ همان علم خداوند است.

کلیدواژه‌ها