اثبات عالم خارج از دیدگاه علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه معرفت شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

2 کارشناسی ارشد رشتة فلسفة علم مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی

3 کارشناسی ارشد رشته فلسفة علم مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

اثبات عالم خارج یا به‌عبارتی عالمی مستقل از مدرِک، از مسائل اساسی، پرماجرا و جریان‌ساز در عالم تفکر بوده است و تأثیرات مهمی نیز در زندگی اجتماعی بشر داشته است. جریان­هایی همچون سوفیسم، اید‌ئالیسم و گونه­های مختلف شکاکیت و جریان­های کوچک برآمده از آنها، برخاسته از نوع واکنش اندیشمندان با این مسئله بوده است. این تعامل - در موارد بسیاری - وابسته به موضع معرفت‌شناختی آنها دارد؛ بدین معنا که با انکار یا پذیرش برخی از راه­های معرفت، عالم خارج نیز قلمرو متفاوتی خواهد داشت. اینکه واقعیتی مستقل از ذهن انجام پذیرد و در صورت تحقق، مادی یا غیرمادی و یا ذهنی یا فراتر از ذهن باشد، در تعیین قلمرو عالم خارج نقشی اساسی دارد. انکار یا فروکاستن واقعیت به امور ذهنی و همین‌گونه عادت روان­شناختی که موجب شکاکیت می­شود، پاسخی منطقی و استوار نیاز دارد. ازاین‌رو در این نوشتار، نگارنده بنا دارد، دیدگاه علامه طباطباییŠ را در این زمینه بررسی کند. چهار استدلال بر اثبات جهان خارج از ذهن که علامه در آثار گوناگون خود به آنها پرداخته است، بررسی شده است. نگارنده در ابتدا نیم‌نگاهی به دیدگاه فیلسوفان و اندیشمندان صاحب‌نام در این زمینه خواهد داشت و سپس دیدگاه علامه طباطباییŠ را بررسی می‌کند. بیان استدلال­های ایشان، بررسی استدلال­ها از حیث قلمرو و محدودۀ مورد اثبات، از لحاظ اینکه آیا استدلال­های ایشان تنها عالم جسمانی را اثبات می­کند یا فراتر از آن است، از مباحث مورد تأکید در این نگاشته خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن­سینا، حسین بن عبدالله؛ التعلیقات؛ تحقیق عبدالرحمن بدوی؛ چ1، قاهره: انتشارات الهیئة المصریۀ العامۀ للکتاب، 1973م.
  2. حائری یزدی، مهدی و دیگران؛ رئالیسم؛ چ1، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1393.
  3. حائری یزدی، مهدی؛ فلسفۀ تحلیلی؛ چ1، تهران:  انتشارات مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر، 1379.
  4. حسین‌زاده، محمد؛ معرفت‌شناسی در قلمرو گزاره­های پسین؛ چ1، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، 1394.
  5. _____؛ پژوهشی تطبیقی در معرفت­شناسی معاصر؛ چ3، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام­خمینی€، 1390.
  6. حکاک، سید محمد؛  تحقیق در آرای معرفتی هیوم؛ چ1، تهران: مؤسسۀ انتشارات مشکاۀ، 1380.
  7.  دکارت، رنه؛ تأملات؛ ترجمۀ احمد احمدی؛ چ3، تهران: انتشارات سمت، 1381.
  8. _____؛ اعتراضات؛ ترجمۀ علی موسایی افضلی؛ چ2، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1386.
  9. راسل، برتراند­­؛ مسائل فلسفه؛ ترجمۀ منوچهر بزرگمهر؛ چ2، تهران:  انتشارات خوارزمی، 1352.
  10.  شیروانی، علی؛ ترجمه و شرح نهایۀ­الحکمة؛ ج3، چ9، قم: انتشارات مؤسسۀ بوستان کتاب، 1388.
  11. صدرالدین شیرازی، محمد؛ الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة؛ ج۵، چ1، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382.
  12. طباطبایی؛ سیدمحمدحسین؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ به کوشش سیدهادی خسروشاهی؛ چ1، قم: انتشارات مرکز بررسی‌های اسلامی، 1364.
  13. _____؛ نهایةالحکمة؛ تصحیح غلامرضا فیاضی؛ چ4، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، 1390.
  14. کاپلستون، فریدریک­چارلز؛ تاریخ فلسفه؛ ترجمۀ غلامرضا اعوانی؛ ج4، چ5، تهران: انتشارات علمی - فرهنگی، 1388.
  15. مصباح یزدی، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ ج1 و 2، چ8، تهران: انتشارات شرکت چاپ و نشر بین­الملل، 1388.
  16. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج6، چ8، تهران: انتشارات صدرا، 1380.
  17. مور، جی. ای؛ «برهان عالم خارج»؛ ترجمۀ منوچهر بدیعی؛ ارغنون، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ش7 و 8، 1374.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار