نقش استعارة مفهومی در فهم آیات با تطبیق استعارة «زندگی تجارت است»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته سطح چهار (دکتری) رشته فقه و اصول حوزه علمیه قم.

چکیده

استعارة مفهومی یکی از نظریه­های معناشناختی است که با آسان‌سازی درک مفاهیم فرامادی، دستیابی به فرایند مفهوم­سازی یک متن را هدف قرار داده است. قرآن کریم متنی الهی و دربردارندۀ تعبیرهای حکیمانه برای انتقال به مخاطب است. این تعابیر به‌گونه‌ای است که با کمک استعارة مفهومی، می‌توان تاحدودی، برخی مفهوم­سازی‌های قرآن را کشف کرد. در گسترة کاربست استعاری قرآن، چنین می‌نُماید که استعارة «زندگی تجارت است»، الگوی مناسبی برای به‌تصویر‌کشیدن حقیقت زندگی انسان و نقش تسهیل‌کننده و زمینه‌ساز استعاره در فهم معانی پیچیدة قرآن است. نگاشت از حوزة مبدأ به حوزة مقصد چارچوب اصلی پژوهش حاضر را تشکیل داده و این فرض را مطرح کرده که سود و زیان حقیقی زندگی، بسته به ارتباط با باری‌تعالی است. فرجام انسان‌ها در تجارت زندگی و تقسیمشان به سه گروه مؤمن، کافر و منافق و نسبت سود و زیان هر یک، از مواردی است که نگارنده به آنها دست یازیده است.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم

    1. صدوق، محمد بن علی؛ من لا یحضره الفقیة؛ تحقیق علی‌اکبر غفاری؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
    2. ابن‌فارس،‌ احمدبن‌فارس؛ معجم مقاییس اللغة؛ تصحیح و تحقیق عبدالسلام محمد هارون؛ چ1، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
    3. بارسلونا، آنتونیو؛ استعاره و مجاز با رویکرد شناختی؛ ترجمة فرزان سجودی، لیلا صادقی و تینا امراللهی؛ چ1، تهران: انتشارات نقش جهان، 1390.
    4. ایزوتسو، توشیهیکو؛ خدا و انسان در قرآن؛ ترجمة احمد آرام؛ چ1، تهران: بهمن، 1361.
    5. بحرانی، سیدهاشم؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ چ1، تهران: نشر بنیاد بعثت، 1416ق.
    6. بستانی، محمود؛ دراسات فنیة فی صور القرآن؛ چ1، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1421ق.
    7. لوینسون، جرولد؛ مسائل کلی زیباییشناسی؛ ترجمة فریبرز مجیدی؛ چ1، تهران: فرهنگستان هنر، 1387.
    8. راغب اصفهانی، محمدبن‌حسین؛ مفردات الفاظ القرآن؛ ط1، بیروت: دار القلم، 1412ق.
    9. ریکور، پل؛ «استعاره و ایجاد معانی جدید در زبان»؛ ترجمة حسین تقوی؛ معرفت، ش120، آذر 1386.
    10. 10.  سادات، محمدعلی؛ رفتار والدین با فرزندان؛‌ چ12، تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان، تهران،  1387.
    11. 11.  طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، 1405ق.
    12. 12.  قائمی‌نیا، علیرضا، رضا داوری و رضا نیلی‌پور؛ زبان استعاری و استعاره‌های مفهومی؛ چ2، تهران: انتشارات هرمس، 1393.
    13. 13.  قائمی‌نیا، علیرضا؛ معناشناسی شناختی قرآن؛ چ1، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1390.

    14. _____؛ استعاره­های مفهومی و فضاهای قرآن؛ چ1، تهران: انتشارات فرهنگ و اندیشة اسلامی، 1396.

    1. 15.  قاسم­زاده، حبیب­الله؛ استعاره و شناخت؛ چ1، تهران: فرهنگیان، 1379.
    2. 16.  قرشی، علی‌اکبر؛ قاموس قرآن؛ چ6، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1371.
    3. 17.  مجلسى، محمدباقر‏؛ بحارالانوار؛ چ2، بیروت: دار احیاء التراث العربی‏، 1403ق‏.
    4. 18.  هاشمی، زهره؛ «نظریة استعارة مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون»؛ ادب‌پژوهی، ش12، تابستان 1389.
    5. 19.  هوشنگی، حسین و محمود سیفی؛ «استعاره­های مفهومی در قرآن از منظر زبان‌شناسی شناختی»؛ پژوهشنامة علوم و معارف قرآن کریم، ش3، تابستان 1388.