ارزیابی دیدگاه‌های رایج در مسئلۀ «ذهن - بدن» در دو مسئلة «هویت معرفت» و «ارتباط ذهن و بدن»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجو دکتری رشته کلام اسلامی دانشگاه قم.

چکیده

مسئلۀ «ذهن – بدن» که در حوزة فلسفی اسلامی و فیلسوفان قدیمی غربی به شکل «نفس – بدن» مطرح شده است، از دیرباز یکی از مسائل محوری در فلسفه، به‌ویژه در میان فیلسوفان ذهن متأخر بوده است. در این میان، دو مسئلة «هویت معرفت» و «نحوة ارتباط ذهن و بدن» را می‌توان از بنیادی‌ترین و محوری‌ترین چالش‌ها دربارة دیدگاه‌های گوناگون طرح‌شده دربارة مسئلة ذهن - بدن دانست. این پژوهش بر آن است که دیدگاه‌های مختلف رایج در مقولة ذهن - بدن را در رویارویی با این دو چالش بنیادین بیازماید. بدین منظور و در گام نخست، یازده دیدگاه را که در حکم دیدگاه‌های رایج در دو حوزة فلسفی اسلامی و غربی هستند، معرفی کرده، سپس هر یک از این دیدگاه‌ها را با دو چالش اساسی معهود، یعنی «ارائۀ تحلیل مناسب از هویت معرفت» و «توجیه مناسب از نحوة ارتباط ذهن و بدن»، روبه‌رو ساخته و پاسخ هر دیدگاه را به این مسائل بنیادین آورده و این پاسخ‌ها را داوری کرده ‌است. در پایان - و با تحلیل دستاورد این مقایسه - چنین نتیجه‌گیری می‌شود که تنها دیدگاه خاص حکمت متعالیه از رویا‌رویی با این دو مسئله سربلند بیرون می‌آید.

کلیدواژه‌ها


  1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین؛ قواعد کلی فلسفی در فلسفۀ اسلامی؛ ج1، چ5، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1389.
  2. ابن‌باجه، محمد بن یحیی؛ کتاب النفس؛ ط2، بیروت: دار صادر، 1992م.
  3. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله؛ الاشارات والتنبیهات؛ چ1، قم: نشر بلاغت، 1375.
  4. _____؛ رسالة نفس؛ چ2، همدان: دانشگاه بوعلی‌سینا، 1383.
  5. _____؛ الشفاء (الطبیعیات)؛ ج2، قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی، 1404ق.
  6. _____؛ الحدود؛ ط2، قاهره: الهیئة المصریة، 1989م.
  7. ارسطو؛ فی النفس؛ مقدمه و تحقیق عبدالرحمن بدوی؛ بیروت: دار القلم، [بی‌تا].
  8. پایکین، ریچارد و استرول آوروم؛ کلیات فلسفه؛ ترجمة مجتبوی؛ چ8، تهران: انتشارات حکمت، 1373.
  9. جرجانی، علی بن محمد؛ کتاب التعریفات؛ چ4، تهران: ناصرخسرو، 1370.
  10. 10.  چرچلند، پاول؛ ماده و آگاهی؛ ترجمۀ امیر غلامی؛ چ1، تهران: نشر مرکز، 1386.
  11. 11.  حسن‌زاده آملی، حسن؛ دروس معرفت نفس؛ چ3، قم: الف لام میم، 1385.
  12. 12.  دکارت، رنه؛ تأملات در فلسفۀ اولی؛ ترجمۀ احمد احمدی؛ چ2، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1369.
  13. 13.  دیویس، مارتین؛ فلسفۀ ذهن؛ ترجمۀ مهدی ذاکری؛ چ1، تهران: حکمت، 1390.
  14. 14.  ژیلسون، اتین؛ نقد تفکر فلسفی غرب؛ ترجمة احمد احمدی؛ چ4، تهران: سمت، 1389.
  15. 15.  سهروردی، شهاب‌الدین؛ مجموعة مصنفات شیخ اشراق؛ مقدمه و تصحیح هانری کربن؛ ج2 و 4، چ2، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375.
  16. 16.  طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ بدایة‌الحکمة؛ چ16، قم: مؤسسة انتشارات دار العلم، 1389.
  17. 17.  عبودیت، عبدالرسول؛ درآمدی به نظام حکمت صدرایی؛ ج2، چ2، تهران: سمت، 1387.
  18. 18.  علامه حلی، حسن بن یوسف؛ کشفالمراد فی شرح تجرید الاعتقاد؛ ج1، چ1، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1407ق.
  19. 19.  غفاری، سیدمحمدخالد؛ فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق؛ چ1، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1380.
  20. 20.  لاندسمان، چارلز؛ درآمدی بر معرفت‌شناسی؛ ترجمۀ مهدی مطهری؛ چ1، قم: نشر معارف، 1390.
  21. 21.  ملاصدرا، محمد بن ‌ابراهیم؛ اسرار الآیات؛ تصحیح محمد خواجوی؛ چ1، تهران: انجمن حکمت و فلسفه، 1360 «الف».
  22. 22.  _____؛ الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة؛ تصحیح و تعلیق سیدجلال‌الدین آشتیانی؛ چ2، مشهد: المرکز الجامعى للنشر، 1360 «ب».
  23. 23.  _____؛ العرشیة، تهران: انتشارات مولی، 1361.
  24. 24.  _____؛ مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین؛ چ1، تهران: انتشارات حکمت، 1375.
  25. 25.  _____؛ الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة؛ ج6، 8 و 9، چ3، بیروت: دار احیاء التراث، 1981م.
  26. 26.  ملک‌شاهی، حسن؛ ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابنسینا؛ ج1، چ6، تهران: سرو، 1388.
  27. 27.  میرداماد، محمدباقر بن محمد؛ القبسات؛ چ2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1367.

28. Bertrand Russell; The History of Western Philosophy; New York: Simon and Schuster, Fourth, 2005.

29. Carter, Matt; Minds and Computers: An Introduction to the Philosophy of Artificial Intelligence; Edinburgh: Edinburgh University Press, first, 2007.

30. Cockburn, David; An Introduction to the Philosophy of Mind; Basingstoke: Palgrave, first, 2001.

31. Crain, Tim; Patterson, Sarah; History of the Mind Body Problem; London: Routledge, first, 2000.

32. Crane, Tim; An Introduction to the Philosophy of Mind; New York: oxford, first, 2001.

33. Dardis, Anthony; Mental Causation: the mind - body problem; New York: Columbia University Press, first, 2008.

34. Feser, Edward; Philosophy of Mind, A Beginner’s Guide; London: Oneworld, first, 2005.

35. Hardcastle, Valerie G; “Eliminative materialism, in: Borchert, Donald (2006)”; Encyclopedia of Philosophy, Detroit:  Thomson Gale, first,  V.2, 1996.

36. Hewitt, Paul G, John, Suchocki, Leslie A. Hewitt; conceptual physical science; San Francisco: Pearson, fifth, 2011.

37. Lowe, E.janathan; An Introduction to the Philosophy of Mind, Cambridge: Cambridge university press, first, 2000.

38. Lycan, William G; “Philosophy of Mind, in: Bunnin, Nicholas”; Blackwell Companions to Philosophy, Molden: Blackwell, 2003, pp.173-201.

39. Magee, Brayan; The story of philosophy; London: Dorling Kindersley, first, 1998.

40. Maslin, Keith.T; An Introduction to the Philosophy of Mind; Molden: Blackwell, first, 2001.

41. Searle, John R; Minds Brains And Science; Cambridge: Harvard university press, thirteenth, 2003.