واقع‌گرایی علمی را می‌توان متشکل از سه منظر معناشناختی، معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی دانست. پوزیتیویست‌های منطقی که رویکرد حاکم بر تجربه‌گرایی در نیمۀ اول قرن بیستم بودند، به منظور طرد متافیزیک از ساحت علم، هر سه منظر فوق را رد کردند؛ اما ون فراسن در قالب رویکرد تجربه‌گرایی برساختی- و با همان هدف طرد متافیزیک از ساحت علم تجربی- با طرح تمایز میان هویت‌های مشاهده‌پذیر و مشاهده‌ناپذیر، منظر معناشناختی مد نظر واقع‌گرایان علمی را می‌پذیرد؛ ولی در مخالفت با واقع‌گرایان علمی از تمایزهای معرفت‌شناسانه و هستی‌شناسانۀ مشاهده‌پذیر و مشاهده‌ناپذیر دفاع می‌کند. در این مقاله قصد داریم ضمن دفاع از تمایز معرفت‌شناسانۀ مشاهده‌پذیر و مشاهده‌ناپذیر مدنظر ون فراسن، با تکیه بر آموزه‌هایی از حکمت متعالیۀ ملاصدرا منکر تمایز هستی‌شناسانۀ مشاهده‌پذیر و مشاهده‌ناپذیر شده و از نوعی منظر واقع‌گرایی هستیشناسانه با نام واقع‌گرایی وجودی دفاع کنیم. برای رسیدن به این هدف، نخست بنیان نظریۀ تجربه‌گرایی برساختی- یعنی چگونگی تمایز مشاهده‌پذیر و مشاهده‌ناپذیر و نقدهای وارد بر آن را توضیح می‌دهیم؛ سپس با توضیح دیدگاه اصالت وجود، نشان می‌دهیم که دیدگاه ضد واقع‌گرایی معرفت‌شناسانه ون فراسن با رویکرد واقع‌گرایی هستیشناسانه ملاصدرا قابل جمع‌اند.
موحد، ضیاء؛ از ارسطو تا گودل: مجموعه مقاله‌های فلسفی- منطقی؛ تهران: انتشارات هرمس، 1389.
موسوی کریمی، میر‌سعید؛ «برون‌شدن از نتایج مشکلآفرین رویکرد کانت به مسئلۀ وجود در پرتو حکمت سینوی»؛ متافیزیک، ش5 و 6، 1389، ص39-58.
_____؛ «احتجاج امانوئل کانت و مکس بلک له نظریۀ اصالت وجود ملاصدرا»؛ خردنامۀ صدرا،ش64، 1390، ص81-98.
_____؛ «دیدگاه مشکلآفرین کانت دربارۀ وجود و ناکامی رویکرد منطقی در حل آن»؛ دوفصلنامۀ فلسفی شناخت، 1392«الف»، ص109-132.
_____؛ «مسئلۀ وجود: دیدگاه مشکلآفرین کانت و ناکامی رویکرد فرگه‌ای»؛ پژوهش‌های فلسفی- کلامی، ش55 و 56، 1392«ب»، ص277-300.
Ashooh, M; When Seeing Is Believing: Bas Van Fraassen and the Observable/ Unobservable Distinction in Science; UMI press, 1997.
Churchland, Paul. M. and Clifford A. Hooker, Images of Science; Chicago: University of Chicago Press, 1985.
Contessa, G;“Constructive empiricism, observability and three kinds of ontological commitment”; Studies in History and Philosophy of Science, Vol.37, 2006, pp.454-468.
Descartes, Rene; The Philosophical Writings of Descartes; ed. and trans. John Cottingham, Robert Stoothoff, DugaldMurdoch, and (for Vol.3) AnthonyKenny; Vols.1-3, Cambridge: Cambridge University press, (CSM 1-3 in the text), 1984.
Dicken, Paul and Peter Lipton; “What can Bas believe? Musgrave and van Fraassen on observability”; Analysis, Vol.66, 2006, pp.226-233.
Friedman, M; “The Scientific Image, Review by: Michael Friedman”; The Journal of Philosophy, Vol.79, 1982, pp.274-283.
Gonzales, W. J; Bas van Fraassen’s Approach to Representation and Models in Science; Springer, 2014.
Hacking, I; “Do We See Through a Microscope?”; P. M. Churchland and C. A. Hooker, 1985, pp.132-152.
Kelly, M; “Seeing the Unobservable: Van Fraassen and the Limits of Experience”; Syntheses, Vol.140, 2004, pp.331-353.
Maxwell, Grower; “The Ontological Status of Theoretical Entities”; in Feigl et al, 1962, pp.3-27.
Mohler, C; “The Dilemma of Empiricist Belief”; Monton, 2007, pp.209-228.
Monton, B; Images of Empiricism; Oxford: Oxford Univercity Press, 2007.
Musgrave, Alan; “Constructive Empiricism and Realism”; Churchland et al, 1985, pp.197-221.
Psillos, S; “On van Fraassen’s Critique of Abductive Reasoning”; The Philosophical Quarterly, Vol.46, 1996, pp.31-47.
_____; Scientific Realism: How Science Tracks Truth; New York: Rutledge, 1999.
_____; Knowing the Structure of Nature; London: Palgrave MacMillan, 2009.
Sober, Elliott; “Constructive Empiricism and the Problem of Aboutness”; The British Journal for the Philosophy of Science, Vol.36, 1985, pp.11-18.
Stapleton, T. J; The Question of Hermeneutics; Springer Science & Business Media Dordrecht, 1994.
van Fraassen, B. C; The Scientific Image; Oxford: Clarendon Press, 1980.
_____; “Empiricism In the Philosophy of Science”; in Churchland and Clifford, Vol 198, 1985.
_____; Laws & Symmetry; Oxford: Oxford University Press, 1989.
_____; “Against Transcendental Empiricism”; in Stapleton, 1994, pp.309-335.
_____; The Empirical Stance; New Haven: Yale Univercity Press, 2002.
_____; “Replies to Discussion on the Empirical Stance”; Philosophical Studies, Vol.121, 2004, pp.171–192.
_____; “From a View of Science to a New Empiricism”; in Monton, 2007, pp.337-385.
_____; Scientific Representation; Oxford University Press, 2008.
_____; “Values, Choices, and Epistemic Stances”; in Bas van Fraassen’s Approach to Representation and Models in Science, W. JGonzalez; Springer, 2014.
Wilson, M; “What Can Theory Tell Us about Observation”; in Images of Science, Paul. M Churchland, ,; Chicago: University of Chicago Press, 1985, pp.222-242.
Wright, C; “Realism, Antirealism, Irrealism, Quasi – Realism”; Midwest Studies in Philosophy, Vol.12, 1988, pp.25–49.
)