ضرورت سنجش عقلی دانش ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه دانشگاه مفید

چکیده

در اینکه شناخت انسان از واقع که علوم مختلف بشری آن را پیگیری و دنبال می‌کنند، خطاپذیر است، تردیدی نیست. دانش منطق از گذشته طراحی و تنظیم شد تا راه بخشی از عوامل خطا را مسدود کند؛ اما درباره منطق و هر دانش دیگری که درصدد تصحیح خطا و دفع و رفع آن مطرح می‌شود، این پرسش به میان می‌آید چه دانشی می‌تواند به مثابه‌ معیار عمل کرده، امکان انتقال به واقع به صورت خطاناپذیر بدان سپرده شود. عقل، موجود اکتشاف‌کننده‌ واقع، از بخشی برخوردار است که می‌توان آن را ناقد و سنجشگر معیار دانست. در عین حال این معیار به امداد و یاری نیاز دارد و مکمل آن معیار دین است که نه محدودیت را به آن راهی هست و نه امکان خطا. دین معیار عقلی را به این صورت تکریم کرده است که آن را در احتجاجات ناظر به وجود معیار دین فراخوانده است. در این نوشتار می‌کوشیم با توجه به یک آیه از کتاب خدا اعتبار معیار عقلی را در همه‌ عرصه‌های دانش و اکتشاف‌های بشری، از جمله دانش‌های شهودی و حتی در رسیدن به مقاصد دین، نشان دهیم.

کلیدواژه‌ها


زمخشری، محمودبن‌عمر؛ الکشاف؛ ج۱، قم: ادب ‌الحوزه، [بی‌تا].
۲. شیرازی، صدرالدین محمد؛ الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة؛ ج۲، قم: مصطفوی، ۱۳۶۸.
۳. _____؛ مفاتیح ‌الغیب؛ به تصحیح محمد خواجوی؛ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳.
۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ج۵، قم: جماعة المدرسین فی الحوزه العلمیة، [بی‌تا].
۵. عابدی شاهرودی، علی؛ فضا و زمان در فیزیک و متافیزیک؛ قم: اشراق، ۱۳۸۰.
۶. فضلی، علی؛ معیار سنجش گزاره‌های شهودی وجودی؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ اسلامی، ۱۳۹۵.
۷. فولادوند، محمدمهدی؛ ترجمه‌ قرآن کریم؛ قم: دارالقرآن الکریم، ۱۳۷۸.
۸. کانت، ایمانوئل؛ سنجش خرد ناب؛ ترجمه‌ میرشمس‌الدین ادیب سلطانی؛ تهران: امیرکبیر، ۱۳۶۲.