تجربه عرفانی و شهود باطنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی

چکیده

عرفان به عنوان معرفت، حاصل تجربه‌ای باطنی است که در سنت اسلامی معمولاً از آن به «کشف» و «شهود» و در سنت غربی جدید معمولاً از آن به «تجربۀ عرفانی» تعبیر می‌کنند. در فلسفۀ دین معاصر از «تجربۀ دینی» نیز بسیار سخن می‌گویند که نزدیک به تجربۀ عرفانی است. مباحثی هم که در این دو زمینه مطرح می‌شود، مشابه است و در مواردی هم‌پوشانی دارد. گاهی تجربۀ دینی را امری عام و تجربۀ عرفانی را قسمی از آن در نظر می‌گیرند که در این صورت نسبت آنها عام و خاص است. گاهی آنها را دو نوع تجربۀ متفاوت تلقی می‌کنند. در این تلقی تجربۀ عرفانی شهود مستقیم وحدت هستی است؛ اما تجربۀ دینی، تجربۀ امر مقدس بدون عنصر یگانگی هستی است. آنچه در این تلقی‌ها مشترک است، این است که تجربۀ عرفانی نوع برتر تجربۀ باطنی و معنوی است. برای شناخت چیستی و حقیقت تجربۀ عرفانی نخست به مهم‌ترین ویژگی‌هایش آن‌گونه که برخی از پژوهشگران غربی طرح کرده‌اند، خواهیم پرداخت؛ سپس نکاتی را در باب چیستی تجربۀ عرفانی خاصه شهود و اقسام آن در عرفان اسلامی طرح می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    * نهج‎البلاغه.

    *مفاتیح الجنان.

    1. آشتیانی، سیدجلال‌الدین؛ شرح مقدمه قیصری؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1365.

    2. ابن‌عربی، محی‌الدین؛ الفتوحات المکیه؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، [بی‌تا].

    3. استیس، والتر ترنس؛ عرفان و فلسفه؛ ترجمه بهاءالدین خرمشاهی؛ تهران: سروش، 1357.

    4. تلمسانی، سلیمان؛ شرح منازل السائرین؛ قم: بیدار، 1371.

    5. جوادی آملی، عبدالله، حیات عارفانۀ امام علی (ع)، قم، اسراء، 1385.

    6. راسل، برتراند؛ عرفان و منطق؛ ترجمه نجف دریابندری؛ ت‍ه‍ران: ان‍ت‍ش‍ارات‌ ع‍ل‍م‍ی‌ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌‏‫، ۱۳۸۲.

    7. فرغانی، سعیدالدین؛ مشارق الدراری؛ با تحقیق سیدجلال‌الدین آشتیانی؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1379.

    8. فنائی اشکوری، محمد؛ درآمدی بر فلسفۀ عرفان؛ قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، 1393.

    9. قیصری، داودبن‌محمود؛ شرح فصوص الحکم؛ قم: بیدار، [بی‌تا].

    1. کاکائی، قاسم؛ وحدت وجود به روایت ابن‌عربی و مایستر اکهارت؛ تهران: هرمس، 1381.
    2. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1412ق.

    12. Forman, Robert K. C. Ed; The Problem of Pure Consciousness: Mysticism and         Philosophy; Oxford: Oxford University Press, 1990.

    13. Huxley, Aldous; "The Perennial Philosophy"; In The Highest State of         Consciousness, Ed. John White. Garden City, NY: Anchor Books, 1972, pp. 58-78.

    14. James, William; The Varieties of Religious Experience; New York, NY: Penguin Books, 1982.

    15. Katz, Steven T; "Language, Epistemology, and Mysticism"; In Mysticism and Philosophical Analysis, Ed. Steven Katz; New York, NY: Oxford University Press, 1978, pp. 22-74.

    16. Stace, Walter, T; Mysticism and Philosophy; London: Macmillan & Co, 1961.

    17. Zaehner, Robert Charles; Mysticism, Sacred and Profane; London: Oxford University Press, 1971.