ضرورت کاربست‌ زبان‌شناسی شناختی در فهم قرآن و دستاوردهای آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

 زبان‌شناسی شناختی یکی از علوم شناختی است که در دهه‌های اخیر گسترش چشمگیری یافته است. این شاخه علمی که از نتایج دیگرعلوم شناختی در خصوص ذهن و فرایندهای ذهنی سود می‌برد، تأثیر گسترده‌ای بر مطالعات ادبی و فهم متون دینی داشته است. به‌کارگیری این جریان در مطالعات قرآنی دستاوردهای زیادی داشته و همچنان در حال گسترش می‌باشد. نگارنده با اشاره به ادعای اصلی این جریان و اصول آن، به بیان نقدهای مختلف از قبیلِ تجربه‌گرایی و نسبیت‌گرایی و عدم همخوانی با تجرد نفس و تجرد ادراک و غیره می‌پردازد و این نقدها را ناشی از سوء فهم این اصول و برخی ادعاهای فلسفی و عدم تعمق در آنها می‌داند. از این گذشته، به وجود تقریرهای مختلف از برخی دیدگاه‌ها- مانند بدن‌مندی- می‌پردازد؛ همچنین نگارنده تفاوت استعاره‌های مفهومی با استعاره ادبی را بیان کرده، مغالطات مخالفان در این زمینه را بر می‌شمارد و در پایان، به برخی دستاوردهای این نوع تحلیل در مطالعات قرآنی می‌پردازد. مطالعات قرآنی در عصر حاضر به مطالعات پیشین و پسین تقسیم می‌شوند. در نوع نخست، بر خلاف نوع دوم، به مفهوم‌سازی‌های درونی قرآنی وقع چندانی نهاده نمی‌شود و به تطبیق پاره‌ای از اصول زبان‌شناختی پیشین بسنده می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها


  1. 1. اُکاشا، سمیر؛ فلسفة علم؛ ترجمة هومن پناهنده؛ تهران: فرهنگ معاصر، 1388.

    2. مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار جلد ششم (اصول فلسفه و روش رئالیسم)؛ تهران: انتشارات صدرا، 1375.

    3. قائمی‌نیا، علیرضا؛ بیولوژی نص: نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388.

    4. ـــــ؛ معناشناسی شناختی قرآن؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

    5. ـــــ؛  استعاره‌های مفهومی و فضاهای قرآن؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1396.

    6. گیررتس، دیرک؛ نظریه‌های معناشناسی واژگانی؛ ترجمة کورش صفوی؛ تهران: انتشارات علمی، 1393.

    7. باربور، ایان؛ علم و دین؛ ترجمة بهاء‏الدین خرمشاهی؛ تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1374.

    8. سعیدی روشن، محمدباقر؛ «جستاری در معناشناسی شناختی و خوانش قرآن کریم»؛مطالعاتقرآنیوفرهنگاسلامی؛ سال اول، ش1، بهار 1396، ص63-97.

    9. مجموعة من المؤلفین؛ شروح التلخیص؛ قم: نشر ادب الحوزة، [بی‌تا]. 

    1. الجرجانی، عبدالقاهر؛ دلائل الإعجاز؛ تصحیح السید محمدرضا رشید؛ بیروت: دار المعرفة للطباعة و النشر، 1398ﻫ/1978م.
    2. الطباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: مؤسسة أعلمی للمطبوعات، 1393م. 
      1. Johnson, Mark; Embodied Mind, Meaning, and Reason; Chicago & London: The University of Chicago Press, 2017.
      2. Gupta, Anil; Empiricism and Experience; New York: Oxford University Press, 2006.
      3. Proudfoot, Michael & Lacey; The Routledge dictionary of Philosophy; London & New York: Routledge, 2010.
      4. Bunnin, Nicholas & Yu, Jiyuan; The Blackwell Dictionary of Western Philosophy;Oxford: Wiley-Blackwell, 2009.
      5. Blackburn, Simon; Oxford Dictionary of Philosophy; New York: Oxford University Press, 1996.
      6. Gitte Kristiansen, René Dirven, Micheal Achard, Francisco J. Ruiz de Mendoza Ibanez (eds.); Cognitve Linguistics: Current Applications and Future Perspectives; Berlin & New York: Mouton de Gruyter, 2006.
      7. Johnson, Mark; The Body in The Mind; The Bodily Basis of the Meaning, Imagination and Reason,  Chicago and London: The University of Chicago Press, 1987.
      8. Johnson, Mark; The Meaning of the Body; Aesthetics of humman Understanding;  Chicago and London: The University of Chicago Press, 1949.
      9. Braddon-Mitchell, David & Jackson, Frank; Philosophy of Mind and cognition; Oxford: Blackwell Publishing, 2007.
      10. Kriegel, Uriah (ed.); Current Controversies in Philosophy of Mind; New York & London: Routledge, 2014.
      11. Lawrence Shapiro; "When Is Cognition Embodied?", in Current Controversies in Philosophy of Mind; Kriegel, Uriah (ed.), 2014, pp.73-90.
      12. Vyvyan Evans, Melanie Green; Cognitive Linguistics: An Introduction; Edinburgh University Press, 2006.
      13. Lakoff, G. and Johnson, M.; Metaphors We Live By; Chicago: The University of Chicago Press, 1980.
      14. Lakoff, G. and Johnson, M.; Philosophy in the Flesh; New York: Basic Books, 1999.
      15. Stephen Burwood, Paul Gilbert and Kathleen Lennon; Philosophy of Mind, London: UCL Press, 2005.
      16. Núñez, Rafael E. & Lakoff, George; Where mathematics comes from; How the embodied  mind brings mathematics into being, New York: Basic Books, 2000.  
      17. Rohrer, Tim; ''Three dogmas of embodiment'', in Cognitive Linguistics: current Applications and Future Prespectives; Gitte Kristiansen & Michel Achard & René Dirven (eds.), Berlin & New York: Mouton de Gruyter, 2006.

    Evans, Vyvyan & Green, Melanie; Cognitive Linguistics: an Introduction; Edinburgh:Edinburgh University Press,2006