ذهنیت‌گرایی از دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری کلام اسلامی دانشگاه قم و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بندرعباس

2 استاد گروه فلسفه دانشگاه قم

چکیده

                                             
در این مقاله سعی شده است با روش توصیفی ـ تحلیلی دیدگاه قاضی عبدالجبار در مورد مناقشه معرفتی ذهنیت‎گرایی در سه حیطه متافیزیکی (هویات‌ خارجی)، ارزش‌های اخلاقی و ارزش‌های زیباشناختی بیان شود. هرچند تا کنون پژوهش‎‏هایی درباره عینیت یا ذهنیت ارزش‎های اخلاقی از دیدگاه عبدالجبار انجام شده، اما کار مستقلی که به بررسی ذهنیت‎گرایی در هر سه حیطه پرداخته باشد، صورت نگرفته است. از دیدگاه عبدالجبار پذیرش ذهنیت‎گرایی متافیزیکی مستلزم تناقض است و او با دلایل متعدد سعی در ابطال این دیدگاه دارد. در حیطه اخلاق نیز عبدالجبار با ارائه نظریه‏ای به نام وجوه، ارزش‏های اخلاقی را عینی دانسته و در رد ذهنیت‎گرایی و همچنین قراردادگرایی در اخلاق دلایلی اقامه می‏کند؛ اما در ارزش‏های زیباشناختی عبدالجبار جانب ذهنیت‎گرایی را گرفته و این ارزش‏ها را وابسته به فاعل شناسا می‌داند؛ البته در این قسمت وی بیشتر به توصیف دیدگاهش پرداخته و دلایل چندانی برای دیدگاهش اقامه نمی‏کند.



   

کلیدواژه‌ها


  1. 1.ادواردز، پل؛ فلسفه اخلاق؛ ترجمه انشاءالله رحمتی؛ تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان، 1378.

    2.جعفری تبریزی، محمد‌تقی؛ زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام؛ تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، 1369.

    3.دهقانی‌نژاد، عباس؛ «شهودگرایی اخلاقی قاضی عبدالجبار معتزلی»، اندیشه دینی؛ ش34، بهار 1389، ص61-82.

    4.زاهدی، محمدصادق؛ «عینیت اخلاقی در آراء قاضی عبدالجبار معتزلی و امام الحرمین جوینی»، رهنمون؛ ش7-8، تابستان و بهار 1383، ص33-52.

    5.سارتوِل، کریسپین؛ تعریف هنر و زیبایی؛ ترجمه فائزه جعفریان؛ تهران: ققنوس، 1395.

    6.قاضی عبدالجبار، ابی‌الحسن اسدآبادی؛ المغنی فی ابواب التوحید و العدل؛ [بی‎جا]، [بی‎نا]، [بی‏تا].

    7.گراهام، گوردون؛ فلسفه هنرها؛ ترجمه مسعود علیا؛ تهران: ققنوس، 1392.

    8.ملکیان، مصطفی؛ «جزوه فلسفه اخلاق از دیدگاه هیوم»، [بی‏تا].

    9.مور، جورج ادوارد؛ اخلاق؛ ترجمه اسماعیل سعادت؛ تهران:‌ انتشارات علمی و فرهنگی، 1362.‌‌ ‌‌‌‌

    1. موسوی رکنی، سیدمحمدهادی؛ «نقد و بررسی عینیت زیبای‏ شناختی از منظر فرانک سیبلی»، کیمیای هنر؛ س4، ش14، بهار 1394، ص53-61.
    2. هنفلینگ، اسوالد؛ چیستی هنر؛ ترجمه علی رامین؛ تهران: هرمس، 1377.
    3. هولگیت، استیون؛ زیبایی‏شناسی هگل؛ ترجمه گلناز نریمانی؛ تهران: ققنوس، 1394.
    4. Hourani, George F.; Islamic Rationalism; London: Clarendon press, 1971.
    5. Pojman, Luis; Ethics Discovering Right and Wrong united states of America; wads worth publishing company, 1988.
    6. Ross, David; The right and the good, New York: Oxford university press, 2002.
    7. Sartwell, Crispin; six names of beauty; London: ROUTLEDGE, 2004.
    8. Sayre, Geoffrey, Cord, MC.; Essays on Moral Realism; London: Cornell University press, 1988.
    9. http://www.importanceofphilosophy.com/Irrational_Subjectivism.html.

    http://www.philosophybasics.com/branch_subjectivism.htm