مبانی معرفت‌ شناختی عدالت اجتماعی با تأکید بر قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه سیاست پژوهشگاه فر هنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

 
مبانی معرفت‌شناختی در مکاتب فکری، نقش بنیادینی بازی می‌کنند و غالباً تفاوت میان اندیشه‌ها و نظریه‌ها برخاسته از آن مبانی می‌باشد و لذا پردازش آنها امری بایسته است. هدف این نوشتار جست‌وجوی مبانی معرفت‌شناختی عدالت اجتماعی، با تأکید بر قرآن کریم است. در فرضیه بر این امر تأکید شده است که از منظر ادبیات و منطق قرآن کریم، مبانی معرفت‌شناختی عدالت اجتماعی را می‌توان در مواردی چون غایت‌گرایی عادلانه، امکان شناخت پیشینی ـ عقلی عدالت، حکم ذاتی عقل در فهم عدل، تأیید فهم عقلی، عقلایی و فطری انسان‌ها از عدالت رصد کرد و در کنار آنها شریعت نیز یکی از منابع فهم عدالت به شمار می‌آید. این امر با روش تحلیلی- توصیفی، ارجاع به منطق و ادبیات قرآن کریم و بهره از دلیل عقل انجام شده است.


 

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم

    1.اصفهانی، محمدحسین؛ «حسن و قبح عقلی و قاعدة ملازمه»؛ ترجمه و تعلیق صادق لاریجانى؛ مجله نقد و نظر، ش13-14، زمستان 76 و بهار 77، ص129-166.

    2.آربلاستر، آنتونی؛ ظهور و سقوط‌ لیبرالیسم‌ غرب؛ ترجمة عباس‌ مخبر؛ [بی‌جا]: نشر مرکز، 1367.

    3.آملی، سیدحیدر؛ جامع الأسرار؛ تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1368.

    4.استالی براس، الیور و آلن بلوک؛ فرهنگ‌ اندیشة نو؛ گروه مترجمان، ویراستار ع. پاشایی؛ تهران: مازیار، 1369.

    5.جوادى آملى، عبدالله؛ فلسفة دین، فلسفه حقوق بشر؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1375.

    6.حسین‌زاده، محمد؛ پژوهشی تطبیقی در معرفت‌شناسی معاصر؛ چ1، قم: مؤسسة آموزشی پژوهشی امام خمینی€، 1382.

    7.حکیم، محمدتقی؛ الاصول المهمة للفقه المقارن؛ چ2، قم: المجمع العالمی لاهل البیت:، 1418ق.

    8.حلى، حسن بن یوسف مطهر؛ نهج‌ الحق وکشف الصدق؛ تعلیق عین‌الله الحسنى الامورى؛ چ1، قم: دار الهجرة، ۱۴۰۷ق.

    9.دانش‌پژوه، مصطفی؛ «تأملی در رابطة حقوق و عدالت با تأکید بر حقوق اسلام»؛ دوفصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشنامه حقوق اسلامی، تهران: دانشگاه امام صادق†، ش26، زمستان 1386، ص85-120.

    1. 10.  ساباین، جرج؛ تاریخ نظریات سیاسی؛ ترجمة بهاءالدین پازارگارد؛ چ3، تهران: نشر امیرکبیر، 1351.
    2. 11.  ساندل، مایکل؛ لیبرالیسم و منتقدان آن؛ ترجمة احمد تدین؛ چ1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1374.
    3. 12.  سید رضی؛ نهج البلاغة؛ قم: دار الهجرة للنشر، 1427ق.
    4. 13.  سیدباقری، سیدکاظم؛ راهکارهای عدالت اجتماعی در نظام اسلامی؛ چ1، تهران: کانون اندیشة جوان، 1387.
    5. 14.  _____؛ فقه سیاسی شیعه؛ چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1388.
    6. 15.  شمس، منصور؛ آشنایی با معرفتشناسی؛ چ1، تهران: آیت عشق، ۱۳۸۲.
    7. 16.  صدر، سیدمحمدباقر؛ سنت‌های تاریخی و فلسفة اجتماعی؛ ترجمة حسین منوچهری؛ چ1، [بی‌جا]: نشر رجاء، 1369.
    8. 17.  صدرالمتألهین، صدرالدین محمد شیرازی؛ المبدأ والمعاد؛ تهران: انجمن حکمت و فلسفة ایران، 1360.
    9. 18.  الصعیدى، عبدالفتاح و حسین یوسف موسى؛ الافصاح فى فقه اللغة؛ چ1، قم: دفتر تبلغیات اسلامی، 1362.
    10. 19.  صلیبا، جمیل؛ فرهنگ فلسفی؛ تهران: نشر حکمت، 1370.
    11. 20.  طباطبائی، سیدمحمدحسین؛ تفسیر المیزان؛ بیروت: چ1، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1417ق.
    12. 21.  غروی اصفهانی، محمدحسین؛ بحوث فی الاصول؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی، [بی‌تا].
    13. 22.  الفاخوری، حنا و خلیل الجر؛ تاریخ فلسفه در جهان اسلامی؛ چ5، ترجمة عبدالمحمد آیتی؛ تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، 1377.
    14. 23.  الفراهیدی، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1414ق.
    15. 24.  فنیسان، سعود بن عبدالله؛ اختلاف المفسرین: أسبابه وآثاره؛ ریاض: مرکز الدراسات و الإعلام، 1997م.
    16. 25.  قوشجی، ملا علی؛ الشرح الجدید (شرح تجرید الکلام خواجه نصیر) مبحث صفات الهیه؛ تهران: [بی‌نا]، [بی‌تا].

    26. کاتوزیان، ناصر؛ فلسفه حقوق؛ تهران : شرکت سهامی انتشار، 1377.

    1. 27.  گریلینگ، ای. سی؛ معرفتشناسی؛ ترجمة امیر مازیار؛ چ1، [بی‌جا]: مؤسسة نشر جهاد، 1380.
    2. 28.  مصباح یزدی، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ تهران: نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1375.
    3. 29.  _____؛ فلسفه اخلاق‏‏‏‏‏؛ چ3، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، 1394.
    4. 30.  مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1375.
    5. 31.  مطهری، مرتضی؛ آشنایی با علوم اسلامی (کلام، عرفان)؛ چ7، تهران: صدرا، 1387.

    32. _____؛ اسلام و مقتضیات زمان؛ چ10، تهران: صدرا، 1378.

    33. _____؛ عدل الهی؛ چ10، تهران: صدرا، 1381.

    1. 34.  _____؛ فطرت؛ چ1، تهران: صدرا، 1378.
    2. 35.  _____؛ مجموعه آثار؛ چ3، تهران: صدرا، 1379.
    3. 36.   معلمی، حسن؛ نگاهی به معرفت‌شناسی در فلسفة غرب؛ چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، 1380.
    4. 37.  موسوی خمینی€، سیدروح‌الله؛ صحیفه امام؛ چ3، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی€، 1382.
    5. 38.  نقیب‌زاده، میرعبدالله حسین؛ فلسفه کانت؛ تهران: انتشارت آگاه، 1374.

    39. واعظی، احمد؛ نقد و بررسی نظریه­های عدالت؛ چ1، قم: مؤسسة آموزشی ـ پژوهشی امام خمینی€، 1388.

    1. 40.  هاسپرس، جان؛ درآمدی بر تحلیل فلسفی؛ ترجمة موسی اکرمی؛ چ1، تهران: نشر طرح نو، 1379.
      1. Bentham, Jeremy; An Introduction to the Principles of Morals and Legislation; London: Adamant Media Corporation, 2005.
      2. Edwards, Paul; Encyclopedia of philosophy; London:  Macmillan publishing, 1967.
      3. Hume David; A Treatise of Human Nature; Oxford: Clarendon Press, 2014.
      4. Gerald J. Postema; Bentham and the Common Law Tradition; London: Oxford University Press, 1986.
      5. Russel, Bertrand; Sceptical essays; UK: Psychology Press, 2004.