تحلیلی بر مفهوم نسبی‌گرایی معرفتی (چیستی، اقسام و محل نزاع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فلسفه دانشکده الهیات دانشگاه امام صادق

2 گروه فلسفه و کلام دانشگاه امام صادق ایران

چکیده

 
با وجود تأثیرات عمیق نسبی‌گرایی معرفتی در زمینه‌های مختلف نظری و عملی و اختلاف‌نظرهای فراوان دربارة اعتبار آن، به تبیین حدود و ثغور این مفهوم و نیز اقسام آن و محل نزاع دقیق در این زمینه، به اندازة کافی توجه نشده است. با تحلیل مفهوم نسبیت، می‌توان نشان داد نسبی‌بودن به معنای وابستگی یک «موضوع» به یک «محور» است؛ چنان‌که تغییرات «عناصر» آن محور موجب تعیین و تعیّن «ارزش»های موضوع می‏گردند. موضوع نسبی‌گرایی معرفتی، معنای عام معرفت است که ارزش «اعتبار» یا «تحقق» آن وابسته به محور «عین» یا «ذهن» است. این نوع نسبی‌گرایی مبتنی بر تبیینی هنجاری (و نه صرفاً توصیفی) بوده و چهار قسم دارد: تحقق‌گرایی عین‌محور، تحقق‌گرایی ذهن‌محور، اعتبارگرایی عین‌محور و اعتبارگرایی ذهن‌محور. تنها قسم اخیر از نسبی‌گرایی معرفتی محل نزاع بوده و نقدهایی مانند خودتخریبی و استلزام شکاکیت، از سوی مخالفان بر آن وارد شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. بابور، یان؛ «پیامدهای الهیاتی فیزیک کوانتوم»، ترجمه پیروز فطورچی؛ نامه علم و دین؛ ش25-28، 1383-1384، صص77-120.
  2. پارسانیا، حمید؛ «فلسفه علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی معرفت»، مجله معرفت؛ ش20، 1376، صص70-79.
  3. چراغی، اسماعیل؛ «بررسی انتقادی روش‌شناسی فمینیستی از منظر رئالیسم صدرایی»، معرفت فرهنگی – اجتماعی؛ ش7، 1390، صص33-62.
  4. خادمی، محسن و غلامحسین مقدم حیدری؛ «موازین انسان‌گرایانه: گرانیگاهِ نسبی‌گراییِ فایرابند»، روش‌شناسی علوم انسانی؛ ش80، 1393، صص141-158.
  5. خسروپناه، عبدالحسین و مهدی عاشوری؛ رئالیسم معرفتی، تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران، 1393.
  6. عارفی، عباس؛ «تاریخچة نسبی‌گرایی در فلسفه علم»، ذهن؛ ش19، 1383، صص41-62
  7. عباسی، ولی‌الله؛ «هرمنوتیک و اندیشه دینی»، کوثر معارف؛ ش13، 1389، صص141-174.
  8. سَنکی، هاوارد؛ «بررسی پنج روایت از نسبی‌گرایی شناختی»، ترجمه پیروز فطورچی؛ ذهن؛ ش9، 1381، صص55-66.
  9. کریمی، روح الله؛ «آیا فلسفه برای کودکان به نسبی گرایی می‌انجامد؟»، تفکر و کودک؛ ش2، 1389، صص101-119.
  10. منصوری، علیرضا؛ «مسئله اندازه‌گیری در مبانی فلسفی مکانیک کوانتوم»، فلسفة علم؛ ش1، 1390، صص137-161.
  11. واعظی، احمد؛ «از نسبی‌گرایی مفهومی تا نسبیت حقیقت و صدق»، آیین حکمت؛ ش15، 1392، صص179-206.
    1. Baghramian, Maria; Probloms of Philosophy: Relativism; London and NewYork: Routledge, 2004.
    2. Baghramian, Maria and J. Adam Carter; "Relativism"; The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.); https://plato.stanford.edu/archives/win2018/entries/relativism/, Winter 2018
    3. Boghossian, Paul; Fear of Knowledge: Against Relativism and Constructivism; Oxford: Oxford University Press, 2006.
    4. Craig, Edward; “Relativism”; Routledge Encyclopedia of Philosophy; Taylor and Francis (ed); https:/www.rep.routledge.com/articles/thematic/relativism/v-1, 1998
    5. Hales, Steven; A Companion to Relativism; London: Wiley-Blackwell, 2011.
    6. Harre, R. & M. Krausz; Varieties of Relativism; London: Blackwell, 1996
    7. Kirk, Robert; Relativism and Reality; A Contemporary Introduction; London and NewYork: Routledge, 1999.
    8. Lins Hamlin, Cynthia; Beyond Relativism; London and NewYork: Routledge, 2002.
    9. Mosteller, Timothy; Relativism: A Guide for the Perplexed; NewYork: Continuum, 2008.
    10. Nagel, Tomas; The Last Word; Oxford: Oxford University Press, 1887.
    11. O’Grady, Paul; Relativism; London: Acumen Publishings, 2002.
    12. Siegel, H; Relativism Refuted: A Critique of Contemporary Epistemological Relativism; Dordrecht:  Reidel Publishing Company, 1987.
    13. Swoyer, Chris; “Relativism”; Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.); https://plato.stanford.edu/entries/relativism/, 2015.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار