قرآن کریم و حدود تأسیس، تأیید و تهذیب علوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

 
در نصوص قرآنی، آیاتی وجود دارد که قرآن کریم را بیانگر هر چیزی معرفی می‌کنند؛ آیات دیگری وجود دارند که قرآن کریم را کتاب هدایت معرفی می‌کنند. به نظر می‌رسد آیات نوع دوم، آیات نوع نخست را تخصیص می‌زنند؛ یعنی قرآن کریم بیانگر هر چیزی است که در جهت هدایت آدمی قرار دارند. طبق این تفسیر، که به نظر می‌رسد تفسیری واقع‌بینانه و عقل‌گرایانه باشد، فهم ما از علم، دین، علم دینی، علوم و نحوة تأثیرگذاری دین بر علوم آن‌گونه که در مقاله آمده است، سیمای خاصی به خود خواهد گرفت. بر این اساس دین، تأسیس‌کنندة علوم نقلیِ دینی، تأییدکنندة علوم تجربی و علوم عقلی محض و همچنین تأیید و تهذیب‌کنندة سایر علوم عقلی خواهد بود.
 

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم.

    1. آلوسی، محمود؛ روح المعانی فی تفسیر قرآن العظیم و السبع المثانی؛ بیروت: التجاریة؛ 1414ق.
    2. ابن‌عربی، محی‌الدین؛ رحمة من الرحمان فی تفسیر و اشارات القرآن؛ [بی‌جا]: النصر، 1410ق.
    3. بوکای، موریس؛ قرآن و علم؛ ترجمة محمدرضا طبیب‌زاده؛ چ1، تهران: انتشارات بعثت، 1382.
    4. جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم تفسیر قرآن؛ چ1، قم: اسراء، 1378.
    5. دادجو، ابراهیم؛ «دستگاه منطقی قرآن کریم در افق منطق صوری»، قرآن و معرفت‌شناسی، علیرضا قائمی‌نیا؛ چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، 1392.
    6. الذهبی، محمدحسین؛ التفسیر و المفسرون؛ 2ج، [بی‌جا]: دارالکتب الحدیثة، 1396.
    7. رازی، فخرالدین؛ تفسیر کبیر (مفاتیح الغیب)؛ 32ج، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1981م.
    8. رشیدرضا، محمد؛ تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار؛ چ3، بیروت: دارالمعرفة، [بی‌تا].
    9. رضائی اصفهانی، محمدعلی؛ اعجاز علمی قرآن؛ چ5، تهران: انتشارات کتاب مبین، 1383.

    10. زرکشی، بدرالدین محمد بن عبدالله؛ البرهان فی علوم القرآن؛ چ2، بیروت: دارالمعرفة، [بی‌تا].

    11. زمخشری، محمود بن عمر؛ الکشاف عن حقایق التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل؛ چ1، بیروت: احیاء التراث العربی، 1417ق.

    12. السیوطی، عبدالرحمن جلال‌الدین؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ 2ج، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1407ق.

    13. شریفی، احمدحسین؛ مبانی علوم انسانی اسلامی؛ چ1، تهران: انتشارات آفتاب توسعه، 1393.

    14. صادقی، محمد؛ الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة؛ چ2، تهران: فرهنگ اسلامی، 1408ق.

    15. صدر، سیدمحمدباقر؛ تفسیر موضوعی سنت‌های تاریخ در قرآن؛ ترجمة جمال موسوی اصفهانی؛ قم: انتشارات اسلامی، [بی‌تا].

    16. طباطبائی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ5، تهران: الإسلامیة، 1372.

    17. طبرسی، فضل‌ بن الحسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ چ2، بیروت: دارالمعرفة، 1408ق.

    18. طوسی، ابوجعفر محمد ‌بن الحسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن، چ1، قم: الإعلام الإسلامی، 1409ق.

    19. عبودیت، عبدالرسول؛ «آیا فلسفه اسلامی داریم؟»؛ معرفت فلسفی، ش1، 1388، ص27-42.

    20. الغزالی، ابوحامد؛ جواهر القرآن؛ دمشق: المرکز العرب، [بی‌تا].

    21. ـــــــ؛ «رسالة القسطاس المستقیم»؛ مجموعه رسائل؛ بیروت: دارالفکر، 1428-1429ق.

    22. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب؛ تنویر المقباس عن تفسیر ابن‌عباس؛ بیروت: العلمیة، 1987م.

    23. کریمی، مصطفی؛ جامعیت قرآن کریم؛ چ1، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، 1390.

    24. کلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول الکافی؛ تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1365.

    25. گلشنی، مهدی؛ قرآن و علوم طبیعت؛ چ5، تهران: ‌پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1390.

    26. لاریجانی، صادق؛ انتظار بشر از دین؛ [بی‌جا]: [بی‌نا]، [بی‌تا].

    27. مصباح یزدی، محمدتقی؛ معارف قرآن؛ 3ج، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، 1376.

    28. مطهری، مرتضی؛ جامعه و تاریخ؛ ویراست دوم، قم: صدرا، 1369.

    29. المظفر، محمدرضا؛ اصول الفقه؛ 2ج، قم: نشر دانش اسلامی، 1405ق.

    30. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران؛ تفسیر نمونه؛ تهران: الإسلامیه، 1362.

    31. ولایی، عیسی؛ فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول؛ چ9، تهران: نشر نی، 1391.