تحلیل شناختی استعاره‌های مفهومی در کتاب کافی بر مبنای الگوی لیکاف و جانسون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 علوم قرآن و حدیث دانشکاه علامه طباطبائی

2 علوم قران و حدیث/دانشگاه علامه طباطبائی

3 علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی

4 دانشیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

 
پژوهشگران معاصر پس از انتشار کتاب استعاره­هایی که با آنها زندگی می­کنیم، اثر لیکاف و جانسون، نظریة ایشان را مبنای کار خود قرار دادند. استعاره با این رویکرد، فرایندی ذهنی و انتزاعی محسوب می‌شود. با توجه به اینکه در متون دینی بیشترین فراوانی در مفاهیم انتزاعی وجود دارد، بی‌شک مهم‌ترین منبع جهت دست‌یابی به روایت‌های معصومان‰، کتاب شریف کافی است. شیخ کلینی این کتاب را بر سبک جوامع حدیثی گردآوری کرده است؛ بدین صورت که در بردارندۀ مفاهیم و موضوعات مختلفی است. نگارندگان مقاله با روش کتابخانه‌ای- اسنادی برمبنای نظریة ارائه شده توسط لیکاف و جانسون، ابتدا استعاره‌ها را از سراسر کتاب کافی استخراج کرده و سپس با روش تحلیل محتوا، میزان بهره‌گیری معصومان‰ از این ابزار بیانی و ذهنی را در موضوعات مختلف به دست آوردند. در نهایت نیز به تحلیل پیکره‌ای و معرفی پربسامدترین حوزه‌های مبدأ و  مقصد پرداخته شد.
 
 

کلیدواژه‌ها


  1. اردبیلی، لیلا و بلقیس روشن؛ مقدمه بر معناشناسی شناختی؛ تهران: نشر علم، 1392.
  2. اشرفی، عباس و فرشته دارابی؛ بررسی تطبیقی امثال در قرآن و عهد جدید؛ تهران: دانشگاه علامه طباطبائیŠ، 1395.
  3. افراشی، آزیتا و همکاران؛ «بررسی استعاره های جهتی در زبان‌های اسپانیایی و فارسی»؛ پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، ش4، زمستان 1391، ص1-23.
  4. جرجانی، عبدالقاهر؛ دلائل الاعجاز فی القرآن؛ ترجمة محمد رادمنش؛ مشهد: مؤسسة چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، 1368.
  5. حسینی، مطهره و علیرضا قائمی‌نیا؛ «استعارة مفهومی رحمت الهی در قرآن کریم»؛ ذهن، ش69، بهار 1369، ص27-52.
  6. خاقانی اصفهانی، محمد و مرضیه قربان‌خانی؛ «استعاره از منظر بلاغت عربی و زبان‌شناختی»؛ الجمعیة العلمیة الایرانیة للغة العربیة و آدابها، ش35، 1394، ص101-122.
  7. راسخ مهند، محمد؛ درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی: نظریه‌ها و مفاهیم؛ تهران: سمت، 1390.
  8. شمیسا، سیروس؛ بیان؛ تهران: فردوس، 1376.
  9. صفوی، کورش؛ درآمدی بر معنی‌شناسی؛ تهران: انتشارات سوره ­مهر، 1383.

10. طوسی، محمدبن حسن؛ الفهرست؛ تحقیق جواد قیومی؛ [بی‌جا]: نشر الفقاهة، 1417ق.

11. فاضلی، محمد؛ دراسة و نقد فی مسائل بلاغیه هامه؛ تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1365.

12. قائمی‌نیا، علیرضا؛ معناشناسی شناختی قرآن؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، 1390.

13. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1407ق.

14. کوچش، زولتان؛ مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره؛ ترجمة شیرین پورابراهیم؛ تهران: انتشارات سمت، 1393.

15. مازندرانى، محمد صالح بن احمد؛ شرح الکافی- الأصول و الروضة؛ تهران: المکتبة الإسلامیة، 1382.

16. مصباح یزدی، محمدتقی؛ قرآن در آیینة نهج‌البلاغه؛ تهران: انتشارات مؤسسه امام خمینی€، 1389.

17. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فى کلمات القرآن الکریم؛ بیروت: دارالکتب العلمیة، 1430ق.

18. نجاشی، احمد بن علی؛ رجال النجاشی؛ قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1416ق.

19. هاشمی، زهره؛ «نظریة استعارۀ مفهومی از دیدگاه لیکاف»؛ ادب‌پژوهی، ش12، تابستان 1389، ص119-140.

20. هاوکس، ترنس؛ استعاره؛ ترجمة فرزانه طاهری؛ تهران: نشر مرکز، 1377.

21. همایی، جلال‌الدین؛ فنون بلاغت و صناعات ادبی؛ تهران: اهورا، 1389.

22. یارمحمدی، لطف‌الله؛ «نظری نو به تعبیرات استعاری و مسائل مربوط به ترجمة آنها»؛ شانزده مقاله در زبان‌شناسی کاربردی و ترجمه، شیراز: نوید، 1372.

  1. Lakoff, G. & M. Johnson; Metaphors we Live; Chicago: University of Chicago Press, 2003.