بر اساس بررسی و تحلیل دو نظریة مهم اعتمادگرایی فرایندی آلوین گلدمن و فضیلتمحور آلوین پلنتینگا، میتوان صورتبندی کلّیای از نظریههای اعتمادگرایانه ارائه داد و بر این اساس وجوه تمایز این نظریهها از نظریههای درونگرایانه و سایر نظریههای برونگرایانه را تعیین کرد. مؤلفههای مشترک نظریههای اعتمادگرایانۀ فرایندی گلدمن و فضیلتمحور پلانتینگا عبارتاند از: مؤدی به صدق بودن، عدم لزوم آگاهی فاعل شناسا به ماهیت باور، جایگزینی ارزشمند بودن فرایند و ابزار ادراکی باور به جای ارزشمند بودن باور، ناوظیفهگرا بودن، توجه به عوامل معرفتی و غیرمعرفتی بیرون از باور، توجه به ویژگیهای فاعل شناسا و محیط شکلگیری باور، وسعت دامنة معرفت، اجتماع محور بودن و نتیجهگرا بودن. نظریههای اعتمادگرایانه با این شاخصها از دو دسته نظریههای درونگرایانه و سایر نظریههای برونگرایانه متمایز میشوند. درعین حال باید توجه داشت که نظریههای اعتمادگرایانه با اخذ مؤلفههای هنجارمندی، نظام صدق ساز، مطابقت با واقع و باورهای پایۀ خطاپذیر به برخی از نظریههای مبناگرایانه گرایش پیدا میکنند. نظریة پلنتینگا با لحاظ مؤلفههایی- همچون فضایل معرفتی، موفقیت و تکامل- مشابه نظریههای مبتنی بر فضیلت است و نظریة گلدمن با در نظر گرفتن ارتباط علّی امر واقع با باور، به نظریههای طبیعتگرایانه نزدیک میشود.
عسکرزاده مزرعه، اکرم و سیدعلی علم الهدی؛ «بررسی انتقادی جایگاه آگاهی در معرفتشناسی پلانتینگا (با تأکید بر نقش خدا)»؛ اندیشه دینی شیراز، 66، بهار 1397، صص85-100.
عظیمی دخت شورکی، حسین؛ معرفت شناسی باور دینی از دیدگاه پلنتینگا؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1385.
Plantinga, Alvin; Warrant: The Current Debate; New York: Oxford University Press, 1993a.
ـــــــ; Warrant And Proper Function; New York: Oxford University Press, 1993b.
ـــــــ; Warranted Christian Belief; New York: Oxford University Press, 2000.
ـــــــ; “Reformed Epistemology”; in Acompanion To Philosophy Of Religion, ed. P.l. Quinn & C. Taliaferro; London: A John Wiley & Sons, 1997, pp.674-680.
ـــــــ;“Warranted Belief In God”; in Philosophy Of Religion: The big Question, ed. Elenore Stump & Michael J.murray; Oxford: Black Well, 1999.
ـــــــ; ”Positive Epistemic Status and Proper Function”;in Philosophical perspectives, vol.2, 1988, pp.1-50.
Goldman, Alvin; ”A causal Theory of Knowing”; in Liaisons: Philosophy Meets The Cognitive and Social Sciences; Massachusetts: Massachusetts Institute of Technology, 1992, pp.69-84
ـــــــ; Epistemology And Cognition; Cambridge: Harvard University Press, 1986.
ـــــــ; ”What Is Justified Belief”; in Liasion:Philisophy Meets The Cognitive and Social Science; Massachusetts: Massachusetts Institute of Technology, 1992, pp.105-126.
ـــــــ; ”Epistemic Folkways And Scientific Epistemology”; in Liaisons: Philosophy Meets The Cognitive and Social Science; Massachusetts: Massachusetts Institute of Technology, 1992, pp.155-177.
Sosa Ernest; “Reflective Knowledge in the best circles”; in Apt Belief And Reflective Knowledge; Vol.2, New York: Oxford University Press, 2009, pp.178-210.