رهاوردهای نظریه توالد ذاتی شهید صدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه، دانشکده ادبیات، دانشگاه علامه طباطبایی

2 استادیار، گروه اخلاق، دانشکده معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

 
نظریۀ توالد ذاتی شهید سیدمحمدباقر صدر، نظریه‎ای بدیع در معرفت‎شناسی است که مدعی است قضایای یقینی، تنها بدیهیات و قضایای برآمده از آنان با قیاس برهانی نیستند، بلکه «نتیجۀ حاصل از دلیل استقرایی» نیز بر اساس حساب احتمالات طی دو مرحلۀ توالد موضوعی و توالد ذاتی، مورد یقین واقع می‌شود. ازآنجاکه شهید صدر معتقد است بیشتر معارف بشری از همین طریق حاصل می‎آیند، این روش معرفتی را در حوزه‎های مختلف علمی به کار گرفته و توانسته است گره‎هایی را باز و حتی سؤالات بی‎جوابی را با پاسخی مدلّل روبه‎رو سازد. آنچه از رهاوردهای این نظریه در این مقاله مورد توجه قرار گرفته، مربوط به سه حوزۀ منطق، فلسفه و کلام است. انحصار بدیهیات در «اولیات» و «فطریات» در علم منطق، اثبات «واقعیت خارجی»، «علم به خارج» و «رابطۀ علّی و معلولی» در فلسفه و اثبات «وجود صانع حکیم» و «نبوت پیامبر اسلام…» در کلام از رهاوردهای نظریۀ توالد ذاتی است که در این مقاله بررسی، نقد و ارزیابی شده است. 

کلیدواژه‌ها


  1. ابن‎سینا؛ برهان شفا؛ ترجمه و پژوهش مهدی قوام‎صفری؛ تهران: انتشارات فکر روز، 1373.
  2. پوپر، کارل؛ منطق اکتشاف علمی؛ ترجمه احمد آرام؛ تهران: انتشارات سمت، 1379
  3. حیدری، کمال؛ المذهب الذاتی فی نظریة المعرفه؛ بیروت: مؤسسه الهدی، 1434ق.
  4. خسروپناه، عبدالحسین؛ «منطق استقرا از دیدگاه شهید صدر»، نشریه ذهن؛ ش18، 1383، ص29-58.
  5. راسل، برتراند؛ مسائل فلسفه؛ ترجمه منوچهر بزرگمهر؛ تهران: خوارزمی، 1356.
  6. سروش، عبدالکریم؛ تفرج صنع؛ تهران: انتشارات صراط، 1366.
  7. صدر، محمدباقر؛ الاسس المنطقیه للاستقراء (موسوعه الشهید الصدر، ج2)؛ چ1، قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر، 1424ق.
  8. ـــــ؛ الفتاوی الواضحه (موسوعه الشهید الصدر، ج16)؛ چ1، قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر، 1423ق.
  9. طباطبایی، محمدحسین؛ اصول فلسفه رئالیسم؛ چ2، قم: بوستان کتاب، 1387.

10. ـــــ؛ نهایة الحکمه؛ تعلیق عباسعلی زارعی سبزواری؛ چ8، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1436ق.

11. کاپلستون، فردریک چارلز؛ تاریخ فلسفه (یونان و روم)؛ ترجمه سیدجلال‎الدین محتبوی؛ چ2، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1386.

12. مکی العاملی، حسن محمد؛ الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل (محاضرات الاستاذ الشیخ جعفر السبحانی)؛ چ10، قم: مؤسسه الامام الصادق†، 1396.

13. مظفر، محمد رضا؛ المنطق؛ چ4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1426ق.

14. نصیرالدین طوسی، محمد؛ شرح الاشارات و التنبیهات؛ چ2، قم: نشر البلاغه، 1435ق.

هاشمی شاهرودی، محمود؛ بحوث فی علم الاصول؛ چ1، قم: مؤسسه الفقه و معارف اهل بیت‰، 1433ق.