واکاوی عوامل انسجام در خطبه شِقشِقیّه امام علی با اتکا به الگوی هالیدی و حسن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه ولایت ایرانشهر

2 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران.

چکیده

 
از مشهورترین خطبه­های نهج­البلاغه که علیرغم حجم اندک از موضوعات متنوّعی سخن گفته، خطبه شِقشِقیّه یا مُقَمّصه است. این خطبه در حساس­ترین شرایط روحی امام علی† با شش بخش یا موضوع مختلف ارائه گردیده است. نظر به همین تنوع موضوع و حجم اندک، کیفیت انسجام در این خطبه می­تواند مورد سؤال قرار گیرد. در این پژوهش بر اساس نسخه تکامل­یافته از نظریه نظام­مندِ هالیدی و حسن در 1985 میلادی و نیز مفهوم هماهنگی انسجامی که رقیه حسن در سال 1984 میلادی مطرح نمود، عوامل انسجام و هماهنگی انسجامی در پنج بخش نخست خطبة شقشقیه امام علی†، به صورت گزینشی و استقرایی به بوته نقد و ارزیابی توصیفی- تحلیلی و آماری گذاشته میشود. نگارنده بر آن است با نگاهی فراجمله­ای و متن­بنیاد، با اتکا به نظریه مذکور، عوامل انسجام، هماهنگی انسجامی و نیز میزان این انسجام را در متن خطبة شقشقیه مشخص نماید. دستاورد پژوهش نشان ­میدهد علیرغم وجود تفاوت­هایی در نسبت عناصر دستوری و واژگانی، خطبه شقشقیه بر مبنای الگوی هالیدی و حسن (1985م) از انسجام متنی بسیار بالایی برخوردار است.
 

کلیدواژه‌ها


  1. امرائی و همکاران؛ «ارزیابی مقایسه‌ای انسجام در سورة علق و ترجمة آن از حداد عادل بر اساس نظریة هالیدی و حسن»، پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی؛ س7، ش16، بهار و تابستان 1396.
  2. الأندلسی، ابوحیان؛ البحر المحیط فی التفسیر؛ تحقیق صدقی محمد جمیل؛ بیروت: دارالفکر، 1420ق.
  3. آقا گل­زاده، فردوس؛ تحلیل گفتمان انتقادی؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1394.
  4. بلاشر، رژی؛ در آستانه قرآن؛ ترجمه رامیار؛ تهران: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی1378.
  5. پاشازانوس، احمد و مریم نبی­پور؛ «عوامل انسجام در سوره زلزال (بر اساس نظریة هالیدی و حسن)»، پژوهشنامة معارف قرآنی؛ س8، ش30، پاییز 1396، ص81-101.
  6. پهلوان­نژاد، محمدرضا و رضا زمردیان؛ «تحلیل نحوی- معنایی ساختمان بند ساده در زبان فارسی بر پایه دستور نقش­گرای نظام­مند هالیدی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد؛ ش145، 1383، ص55-74.
  7. خوش­منش، ابوالفضل؛ «بررسی تدوین و انسجام آیات قرآن از منظر شرق­شناسان و آیت­الله طالقانی»، پژوهش­نامه علوم و معارف قرآن؛ ش8، 1389.
  8. سارلی، ناصر قلی و طاهره ایشانی؛ «نظریه انسجام و هماهنگی انسجامی و کاربست آن در یک داستان (قضه نردبان)»، فصلنامه علمی- پژوهشی زبان­پژوهی دانشگاه الزهراƒ؛ س2، ش4، بهار و تابستان 1390 ص51-77.
  9. سجودی، فرزان؛ نشانه­شناسی کاربردی؛ تهران: نشر علم، 1393.
  10. شعبانلو، علی­رضا، مهدی ملک ثابت و یدالله جلالی بندری؛ «فرایند دستوری در شعری بلند از عمق بخارایی»، نشریة علمی پژوهشی گویا؛ ش5، 1387.
  11. الصافی، محمود بن عبدالرحیم؛ الجدول فی إعراب القرآن الکریم؛ ط4، دمشق: دارالرشید، بیروت: مؤسسة الإیمان، 1418ق.
  12. العوی، سلوی؛ «روابط متنی در قرآن: مناسبت انسجام و ساختار»، ترجمه ابوالفضل حری؛ کتاب ماه دین؛ ش171، دی­ماه 1390، ص50-79.
  13. گرین، کیت و جیل لبیهان؛ درس‌نامه نظریه نقد ادبی؛ ویراستاری حسین پاینده؛ تهران: روزنگار، 1383.
  14. مهاجر، مهران و محمد نبوی؛ به سوی زبانشناسی شعر، تهران: نشر مرکز، 1376.
  15. هالیدی و حسن؛ زبان، بافت و متن؛ ترجمه مجتبی منشی­زاده و طاهره ایشانی؛ تهران: نشر علمی، 1393.
  16. یارمحمدی، لطف­الله؛ گفتمان­شناسی رایج و انتقادی؛ تهران: نشر هرمس، 1383.

17. Halliday, M. A. K.; Language, Context and Text: Aspect of Language in a Social Semiotic Perspective; Oxford: University Press, 1985.

18. Halliday, M. A. K. and Ruqaiya Hasan; Cohesion in English, London: Longman, 1976.