بی‌طرفی ارزشی در پذیرش نظریات با تأکید بر دیدگاه هیو لیسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگاه علوم انسانی

2 استادیار گروه فلسفه علم و فناوری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

طبق تلقی پوزیتیویستی پذیرفتن تأثیر ارزش‌ها بر علم متعارض با حفظ مرز علم و غیرعلم، عینیت یا آفاقیت و جهان‌شمولی علم است؛ اما دیگر دیدگاه‌های فلسفه علم که به کمک آن می‎توان تأثیر ارزش‌ها بر علم را پذیرفت، نهایتاً به تعریفی از عینیت علم می‌انجامد که متعارض با عینیت علم و مطابقت آن با واقع است؛ برای مثال پوپر اصرار دارد که ضمن پذیرش تأثیر ارزش‌ها بر علم، عینیت علم را حفظ کند، درنهایت از تئوری خاصی درباره عینیت دفاع می‎کند که می‎توان آن را مشترک لفظی با تلقی پیشین از عینیت دانست. بازخوانی تلاش‌های فیلسوفان علم از منظر مسئله فوق نشان می‎دهد نمی‎توان با استفاده از دیدگاه پوزیتویست‌ها، پوپر، کوهن، لاکاتوش و فایرابند مسئله فوق را پاسخ داد؛ اما با استفاده از دیدگاه هیو لیسی می‎توان راهی برای تبیین ارزش‌باری علم توأم با حفظ عینیت و کاشفیت علم یافت. هیو لیسی اگرچه مسئله‌ای متفاوت با مسئله پژوهش حاضر دارد و در پی پاسخ به این سؤال است که «آیا علم فارغ از ارزش‌ است؟» اما درنهایت با تفکیک مقومات مفهومی بی‌طرفی ارزشی علم، تبیینی از جایگاه ارزش در علم ارائه می‎کند که می‎توان با استفاده و اقتباس از آن، نقش ارزش‌ها در علم را به‌گونه‌ای توضیح داد که با عینیت علم قابل جمع باشد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. پاتنم، هیلری؛ دوگانگی واقعیت/ ارزش؛ ترجمه فریدون فاطمی؛ تهران: نشر مرکز، 1385.
  2. پوپر، کارل‌ ریموند؛ جامعه‌ باز و دشمنان‌ آن؛ عزت‌الله فولادوند؛ ج4، تهران: خوارزمی1369.
  3. ـــــ؛ منطق اکتشاف علمی؛ ترجمه سیدحسین کمالی؛ چ3، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1384.
  4. تقوی، مصطفی؛ «سرچشمه‌های معرفت‌شناسی آنارشیستی فایرابند»، مجله فلسفه علم؛ س6، ش2، پاییز و زمستان 1395، ص1-15.
  5. جمشیدی، سید محمدرضا؛ «ارزش و ارزش‌شناسی»، فرهنگ؛ ش4-5، 1368، ص389-398.
  6. چالمرز، آلن اف؛ چیستی علم: درآمدی بر مکاتب علم‌شناسی فلسفی؛ ترجمه سعید زیباکلام؛ تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، 1384.
  7. روزنبرگ، الکس؛ فلسفه علم؛ ترجمه مهدی دشت بزرگی و فاضل اسدی امجد؛ قم: کتاب طه، 1384.
  8. سیسموندو، سرجیو؛ مقدمه‌ای بر مطالعات علم و تکنولوژی؛ ترجمه یاسر خوشنویس؛ ویرایش دوم، تهران: موسسه انتشاراتی روزنامه ایران، 1390.
  9. شلر، ماکس؛ کین‌توزی؛ ترجمه صالح نجفی و جواد گنجی؛ تهران: نشر ثالث، 1388.
  10. کاپلستون، فردریک چارلز؛ تاریخ فلسفه (جلد هفتم از فیشته تا نیچه)؛ ترجمه داریوش آشوری؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1388.
  11. کوهن، تامس؛ ساختار انقلاب‌های علمی؛ ترجمه سعید زیباکلام؛ تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، 1394.
  12. گادفری اسمیت، پیتر؛ درآمدی بر فلسفه علم: پژوهشی در باب یک‌صد سال مناقشه بر سر چیستی علم؛ ترجمه نواب مقربی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1392.
  13. لازی، جان؛ درآمدی تاریخی به فلسفه علم؛ ترجمه علی پایا؛ تهران: سمت، 1377.
  14. مارکس، کارل؛ سرمایه؛ ترجمه حسن مرتضوی؛ تهران: لاهیتا، 1394.
  15. ماکوولسکی، آ؛ تاریخ منطق؛ ترجمه فریدون شایان؛ تهران: انتشارات پیشرو، 1366.
  16. مشگی، مهدی و عباسی آغوی، محمد مهدی؛ «رابطه منطقی ارزش با واقع»،  معرفت فلسفی؛ س14، ش3، 1396، ص160-135.
  17. میک، رونالد؛ اقتصاددانان کلاسیک و نظریه ارزش؛ ترجمه محمد سوداگر؛ تهران: انتشارات پازند، [بی‌تا].
  18. نیچه، فردریش ویلهم؛ تبارشناسی اخلاق؛ ترجمه داریوش آشوری، تهران: انتشارات آگه، 1377.
  19. ون دث، ژان و اسکاربروگ، الینور؛ «چیستی ارزش»، ترجمه اصغر افتخاری؛  قبسات؛ س4، ش13، 1372.

20. Lacey, H.; “On cognitive and social values: a reply to my critics”, Science & Education; Vol. 8, No.1, pp.89-103, 1999a.

21. ـــــ; “Scientific understanding and the control of nature”, Science & Education; Vol. 8, No.1, 1999b, pp.13-35.

22. ـــــ; Impartiality, Neutrality and Autonomy: Three components of the idea that science is value free; Presented at the conference, "Value Free Science: Illusion or Ideal?", Center for Ethics and Values in the Sciences, University of Alabama at Birmingham, February, 2001a, pp.23-25.

23. ـــــ; “Incommensurability and multicultural science”, In Incommensurability and related matters; Springer, Dordrecht, 2001b, pp.225-239.

24. ـــــ; “Explanatory critique and emancipatory movements”, Journal of Critical Realism; Vol. 1, No. 1, 2002a, pp.7-31.

25. ـــــ; “The ways in which the sciences are and are not value free”, in the scope of logic, methodology and philosophy of science; Dordrecht: Springer, 2002b, pp.519-532.

26. ـــــ; “Is There a Significant Distinction between Cognitive and Social Values”; Science, values and objectivity; Pittsburgh: Pittsburgh University Press, 2004, pp.24-51.

27. ـــــ; “Is Science Value Free”, Values and Scientific Understanding; Psychology Press, 2005a.

28. ـــــ; Values and objectivity in science: The current controversy about transgenic crops; Lexington books, 2005.

29. ـــــ; “On the interplay of the cognitive and the social”, in Scientific practices, Philosophy of Science; Vol. 72, No.5, 2005c, pp.977-988.

30. ـــــ; “Reflections on science and technoscience”, Scientiae studia; 10 (SPE), 2012, pp.103-128

31. ـــــ; “Rehabilitating neutrality”, Philosophical Studies; 163 (1), 2013, pp.77-83.

32. ـــــ; “Holding and endorsing claims in the course of scientific activities”, Studies in History and Philosophy of Science; Part A, 53, 2015, pp.89-95

33. ـــــ; “Science, respect for nature, and human well-being: democratic values and the responsibilities of scientists today”, Foundations of Science; 21 (1), 2016, pp.51-67

34. Lacey, H. U. G. H.; “Distinguishing between cognitive and social values”, Science and values: current controversies; New York: Routledge, 2017, pp.15-30.

35. Lacey, H., & Schwartz, B.; “The formation and transformation of values”, The philosophy of psychology; 1996, pp.319-338.

36. Schwartz, B., & Lacey, H.; Behaviorism, science and human nature; 1982.

37. von Fintel, K., & Borchert, D. M.; Encyclopedia of philosophy;second edition, 2006.

Paya, A.; “The Misguided Conception of Objectivity in Humanities and Social Sciences”, The Crisis of the Human Sciences: False Objectivity and the Decline of Creativity; 2011, pp.151-184         

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار