بررسی مفهوم‌سازی استعاری «عمر سرمایه است» در سوره عصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا تهران

چکیده

 
استعاره در معنا‌شناسی شناختی سازوکاری ذهنی برای ساماندهی مفاهیم جهان اطراف و ابزاری برای بیان مفاهیم انتزاعی در قالب مفاهیم ملموس‌تر است. در قرآن کریم نیز با تکیه بر استعاره‌های مفهومیِ بدیع مفهوم‌سازیِ دقیق و جامعی از جهان و پدیده‌های آن ارائه شده است که بررسی آنها برای درک بهتر جهان‌بینی این کتاب آسمانی لازم است. این پژوهش با روش تحلیلی- تطبیقی به تحلیل مفهومی سوره عصر با محوریت استعاره مفهومی «عمر سرمایه است» پرداخته است. پی‌جویی عبارات استعاری در این موضوع در دیگر آیات قران کریم نشان می‌دهد که بسیاری از عباراتِ استعاریِ به ظاهر مستقل، نمودِ زبانیِ برقراری تناظر میان هستی‌های دو حوزه عمر و سرمایه است. این امر خود تأییدی دیگر بر اعجاز قرآن کریم در بهره‌مندی از نظام مفهومی کاملاً هماهنگ و به ‏هم ‏پیوسته است.

کلیدواژه‌ها


  1. ابن‎درید، محمد بن حسن؛ جمهرة اللغة؛ بیروت: دار العلم للملایین، 1988.
  2. ابن‌شعبه حرانى، حسن بن على؛ تحف العقول؛ قم: [بى‎نا] ، 1363.
  3. امین (بانو)، نصرت‏بیگم؛ مخزن العرفان؛ 15جلدی، [بى‎جا]، [بى‎نا]، [بى‎تا].
  4. پورابراهیم، شیرین و دیگران؛ «مفهوم سازی‌های استعاری مبتنی بر مفاهیم ایستادن و نشستن در زبان قرآن»؛ پژوهش‌های زبان‌شناختی، سال چهارم، ش2، 1391.
  5. پورابراهیم، شیرین؛ «مفهوم سازی زندگی در زبان قرآن»، زبانپژوهی؛ ش10، 1393.
  6. ثقفى تهرانى، محمد؛ روان جاوید در تفسیر قرآن مجید؛ ایران: تهران، 1398ق.
  7. جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم؛ قم: اسراء، 1378.
  8. حسینی، مطهره و علیرضا قائمی‌نیا؛ «استعاره مفهومی رحمت الهی در قرآن‌ کریم»، ذهن؛ ش69، 1396.
  9. دیلمى، حسن بن محمد؛ إرشاد القلوب إلى الصواب؛ قم: الشریف الرضی، 1412ق.
  10. راغب اصفهانى، حسین بن محمد؛ مفردات ألفاظ القرآن؛ بیروت: دارالقلم، 1412.
  11. رضایی، محمد و نرجس مقیمی؛ «بررسی استعاره‌های مفهومی در ضرب‌المثل‌های فارسی»، مطالعات زبانی بلاغی؛ س4، ش8، 1392.
  12. شریف الرضی، محمد بن حسین؛ نهجالبلاغة (للصبحی صالح)؛ قم، 1414ق.
  13. صفایی‌حائری، علی؛ تطهیر با جاری قرآن؛ قم: هجرت، 1380.
  14. صفوی، کورش؛ درآمدی بر معنا‌شناسی؛ چ4، تهران: پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی، 1390.
  15. طباطبایى، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390.
  16. طبرسى، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ تصحیح فضل‌الله یزدی، چ3، تهران: ناصر خسرو، 1372.
  17. طوسى، محمد بن حسن‏؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ ‏تصحیح احمد حبیب عاملى؛10ج، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، [بی‌تا].
  18. عبدالباقی، محمدفؤاد؛ المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم؛ قم: همسفر، 1386.
  19. عسکرى، حسن بن عبدالله؛ الفروق فى اللغة؛ بیروت: دار ‌الافاق الجدیدة، 1400ق.
  20. فخر رازى، محمد بن عمر؛ التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1420ق.
  21. فراهیدى، خلیل بن احمد؛ کتاب العین؛ قم: نشر هجرت، 1409ق.
  22. قائمی‌نیا، علیرضا؛ معناشناسی شناختی قرآن؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1390.

23. Jakel, Olaf; “Hypothesis Revisited: The Cognitive Theory of Metaphor Applied to Reigious Texts”; in Metaphorik.de, 2002, pp.20-4

24. Kovecses, Z.; Metaphor: A Practical Introduction, 2nd Edition; Oxford: University Press, 2010.

25. Lakoff, G. & M. Turner; More than cool reason: A field guide to poetic metaphor; Chicago,IL: University of Chicago Press, 1989.

26. Lakoff, G. & Johnson, M.; Metaphor we live by; London: The University of Chicago Press, 1980.