1
دانشآموخته رشته علوم قرآن و حدیث، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
2
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
چکیده
اراده در خدا و انسان از مسائل مهم در حوزه معرفت دینی است که از دیرباز مورد توجه متفکران بوده و چالشهایی را در پی داشته است. در مقاله پیش رو به بررسی واژه با روش معناشناسی توصیفی و محوریت رابطه همنشینی وجانشینی- که از زبانشناسی ساختگرا برآمده- پرداخته میشود. مطالعه مشتقات اراده در 47 سوره از قرآن، نشان ازارتباط معنایی آنبر محور جانشینی با «مشیت، اختیار، اشتهاء، ابتغاء، همّ، عزم و قضی» و بر محور همنشینی با «الله، فعل، کن فیکون، امر، وجه و نفس» میباشد که حوزه معنایی اراده را شکل میدهند. بر محور جانشینی، این واژگان در هسته اصلی معنای اراده یعنی «خواستن»، مشترک بوده وجملگی در زنجیره انجام فعل قرار میگیرند. بر محور همنشینی نیز دو نسبت تقارب معنایی و رابطه مکملّی دیده میشود که درمجموع میتوانند معنای شفاف و دقیقتری از اراده را ارائه نمایند.
ابنتیمیه، احمد بن عبدالحلیم؛ منهاج السّنّة النّبویّة؛ قاهرة: مکتبة ابنتیمیه، 1989م.
ابنجوزى، ابوالفرج عبدالرحمن؛ زاد المسیر فى علم التفسیر؛ بیروت: دار الکتاب العربی، 1422ق.
ابنعاشور، محمد بن طاهر؛ التحریر و التنویر؛ بیروت: مؤسسة التاریخ، 1420ق.
ابنقطاع، علی بن جعفر؛ الافعال؛ [بیجا]: عالم الکتب، 1403ق.
ابنمنظور، محمّد بن مکرم؛ لسان العرب؛ بیروت: دار احیاء التّراث العربی، 1408ق.
ابنمیثم بحرانی؛ قواعد المرام فی علم الکلام؛ قم: مکتبة المرعشی، ۱۳۹۸.
اسکندری، حسین و دیگران؛ «بررسی معناشناختی مفهوم مشیت از دیدگاه قرآن کریم: تدوین چارچوب مفهومی برای فرایند عمل مشاوره»، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی؛ ش32، 1396.
اشعری، ابوالحسن؛ الابانة عن أُصول الدیانة؛ دمشق: مکتبة دار البیان، ۱۴۲۰ق.
ایزوتسو، توشیهیکو؛ خدا و انسان در قرآن؛ احمد آرام؛ تهران: شرکت سهامی انتشار، 1381.
آلوسی، محمود؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ بیروت: دار الفکر، 1415ق.
تسترى، سهل بن عبدالله؛ تفسیر التستری؛ بیروت: منشورات محمدعلى بیضون و دار الکتب العلمیة، 1423ق.