1
گروه منطق فهم دین، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ایران
2
موسسه آموزشی امام صادق علیه السلام، قم، ایران
چکیده
هرمنوتیک فلسفی مدعی است فهم به جهات مختلف زائیده شرایط تاریخی و لزوما متأثر از آن است و با تغییر آن شرایط فهم هم متغیر و متناسب با شرایط جدید شکل می‌گیرد؛ باعتقاد گادامر فهم تابع حیثیت های مختلف تاریخی است، مثل افق معنایی مفسر، پیش‌فرض‌های او، شرایط و سئوالات فعلی او و به گفته هیدگر، تابع پیش‌داشت ها، پیش‌دید‌ها و پیش فهم‌ها است که همه حیث وجودی انسان اند. این حیثیت ها هستند که مشخص می‌کنند انسان چگونه بفهمد؛ اینها قالب اصلی فهم های بعدی هستند و خود نیز حالت سیالیت و تأثر از شرایط و اوضاع و احوال تاریخی را دارند؛ فهم همواره حاصل امتزاج افق‌های تاریخی ودر نتیجه مقتضی تولید معنای جدید است نه بازتولید معنای مراد مؤلف؛ از همین رو امکان رسیدن به مر مراد مؤلف وجود ندارد. حیثیت‌های فوق الذکر و عوامل دخالت کننده در فهم خود قابل ملاحظه و مطالعه استقلالی نیستند. در مقاله حاضر سعی بر این است که به این موضوع پرداخته شود. دقت و تدبر در آیات نشان‌گر آن است که دلالت دسته های مختلف آیات مستقلا یا با افزودن برخی ملاحظات عقلی، با دیدگاه تاریخمندی ذاتی فهم توافق ندارد بلکه خلاف آن قابل اصطیاد از آیات است.
ابنفارس، احمد بن فارس؛ معجم مقاییس اللغۀ؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
ابنمنظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ بیروت: دار الفکر، 1414ق.
پناهی آزاد، حسن؛ «نسبیگرایی معرفتی از منظر قرآن»، در: علیرضا قائمی‌نیا (به کوشش)، مجموعه مقالات قرآن و معرفت‌شناسی؛ چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1392.
جوادی آملی، عبدالله؛ معرفت‌شناسی در قرآن؛ چ1، قم: مرکز نشر اسراء، 1374.
ـــــ؛ شریعت در آینه معرفت؛ چ2، قم: مرکز نشر اسراء، 1378.
حر عاملی، محمدحسن؛ وسائل الشیعه؛ قم: مؤسسه آل البیت، 1409ق.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ مفردات ألفاظ القرآن؛ چ1، بیروت: دار الشامیة 1412ق.
)