ذات گرایی جدید و حدود تأثیر دین بر علوم(با تأکید بر رویکرد مصباح یزدی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

ذات‌گرایی جدید در تقابل با کلّ ضدّذات‌گرایی مابعدنیوتنی تا حال حاضر و روایت جدیدی از ذات‌گرایی قدیم است. جناب استاد مصباح یزدی، که در سنّت ذات‌گرایی قدیم قرار دارند، دارای دیدگاهی است که در توافق با ذات‌گرایی جدید است. طبق ذات‌گرایی جدید، حقایق دارای ذوات و خواص ذاتی حقیقی و اعتبارات دارای ذوات و خواص ذاتی اعتباری‌اند. ذوات و خواص ذاتی موضوعات تجربی از طریق تجربه، موضوعات عقلی از طریق عقل، و موضوعات اعتباری(اعم از اعتبارات تجربی و نقلی، و اعم از اعتبارات توصیفی و توصیه‌ای) از طریق اعتبارات غیردینی و دینی قابل اکتساب و شناسایی می‌باشند. طبق رویکردی که مصباح یزدی در باب روش و در باب علم دینی دارند، علوم تجربی و نیمه‌ی تجربی علوم اجتماعی و رفتاری به تبع تجربه، علوم عقلی محض به تبع عقل، علوم عقلی غیرمحض به تبع عقل و منابع عقلی دین، و علوم نقلی و نیمه‌ی نقلی علوم اجتماعی و رفتاری به تبع نقل و منابع نقلی دین قابل اکتساب می‌باشند. بر این اساس، رسالت دین بر تأیید برخی علوم، تهذیب برخی علوم، و تأسیس برخی دیگر است.

کلیدواژه‌ها


  1. باقری، خسرو (پائیز 1394). نقد و بررسی هویت علم دینی از دیدگاه آیت‏الله مصباح یزدی. فصلنامه کتاب نقد، 76، 183-210.
  2. دادجو، ابراهیم (پژوهش و ترجمه) (1400). ذات‌گرایی جدید در فلسفه علم معاصر. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  3. دادجو، ابراهیم (1397). ذات‌گرایی جدید در فلسفه علم معاصر (جریانی مهم اما ناآشنا در ایران معاصر). فصلنامه ذهن، 74.
  4. دادجو، ابراهیم (1399). ذات‌گرایی جدید، مابعدالطبیعه جدید. فصلنامه ذهن، 84.
  5. دادجو، ابراهیم (1399). واقع‌گرایی در علوم انسانی اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  6. حسینی، سیداحمد، و سعیدی مهر، محمد (1389). ذات‌گرایی ارسطویی- سینوی و ذات‌گرایی معاصر. حکمت سینوی، ش43.
  7. عبدلی، مرضیه (پائیز 1394). تحلیل و ارزیابی مدل شناختی دیدگاه آیت‏الله مصباح یزدی در تولید علوم انسانی اسلامی. فصلنامه کتاب نقد، 76، 211-252.
  8. کرباسی‏زاده، امیراحسان (1387). ویژگی تمایلی چیست. حکمت و فلسفه، 47.
  9. کریمی، سکینه، و کرباسی‏زاده، امیراحسان (1393). شاخصه‌های نوع طبیعی و ارتباط آن با ذات. شناخت،
  10. گلشنی، مهدی (1369). دیدگاه‏های فلسفی فیزیکدانان معاصر. چ1، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  11. مصباح یزدی، محمدتقی (1392). رابطه علم و دین. قم: مؤسسه آموزش پژوهشی امام خمینی€.
  12. معیرزاده، مریم (1390). ذات‌گرایی ارسطویی و ذات‌گرایی علمی برایان الیس. جستارهای فلسفی، 20.
  13. معیرزاده، مریم و اکرمی، موسی (1393). ذاتی‌گرایی علمی از کریپکی تا الیس. پژوهشهای فلسفی، 15.
  14. موحد ابطحی، سید محمدتقی (پائیز 1394). جایگاه نظریه علم دینی آیت‏الله مصباح یزدی در میان طبقه‌بندی جدید نظریه‌های علم دینی. فصلنامه کتاب نقد، 76، 89-124.
  15. Bigelow, J. C. (1999). Scientific Ellisianism. in: Sankey ed, Causation and Laws of Nature, Dordrecht, Kluwer.
  16. Bird, Alexander (2007). Nature's Metaphysics. Oxford.
  17. Ellis, Brian (2001). Scientific Essentialism. Cambridge.
  18. Ellis, Brian (2012). Social Humanism, A New Metaphysics, Routledge.
  19. Ellis, Brian (2009). The metaphysics of scientific realism. Acumen.

Ellis, Brian (2002). The Philosophy of Nature, Acumen.