طرح واره استعاره های مفهومی انفاق در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 دانشیار گروه علوم قرآنی و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد

3 هیات علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث

4 گروه علوم قرآنی و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

طرحواره استعاره های مفهومی انفاق در قرآن برآنست با استفاده از استعاره های مفهومی زبانشناسی شناختی دیدگاه قرآن را در موضوع انفاق کشف کند. از روش های خداوند در قرآن جهت رساندن مقصود، استفاده از زبان تمثیل و استعاره است. بر اساس نظریه زبان شناسی معاصر؛ در استعاره‌‌ مفهومی همواره یک امر انتزاعی یا کمترشناخته شده، بر اساس یک امر انضمامی یا شناخته شده‌‌تر فهمیده‌‌ می‌شود. از جمله موضوعات قرآنی که در قالب استعاره معقول به محسوس بیان شده است، انفاق است. با توجه به جایگاه انفاق در قرآن، مسئله اصلی این مقاله تبیین طرح واره استعاره های مفهومی انفاق در قرآن است. با تأمل در آیات مربوطه، نتایج حاصل از انطباق حوزه های مقصد بر مبدأ عبارتند از:

انفاق در راه خدا؛ تجارت با خدا و سرمایه گذاری پر سود و عاقلانه و سبب رشد معنوی انسان

انفاق ریایی؛ عملی نامعقول با اثری معکوس، همراه خسران و سرمایه گذاری در حباب اقتصادی و مانع رشد معنوی

انفاق خالصانه؛ زمینه ساز بهره مندی دائمی فرد و اجتماع از ثمرات انفاق و سبب رشد معنوی و تثبیت نفس و امنیت روحی انفاق ریایی با منت و اذیت ؛ موجب حبط عمل و حسرت فراوان و محرومیت قلب ریاکار از رشد معنوی

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (1392). ترجمه ناصر مکارم شیرازی، تهران: عابدزاده.
1 . ابن‌اثیر، مبارک بن محمد (1367). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. چ4، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏.
2 . ابن‌فارس، احمد بن فارس (1404ق). معجم مقاییس اللغة. هشت‌جلدی، چ1، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
3 . ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. ده‌جلدی، چ3، بیروت: دار صادر.
4 . ابن‌هشام، عبدالله بن یوسف، (1410ق). مغنی اللبیب. قم: کتابخانه عمومى آیت‌الله مرعشى نجفى ( ره).
5 . استاینبرگ، دنی (1381). درآمدی بر روان‌شناسی زبان. ترجمه ارسلان گلفام، چ1، تهران: سمت.
6 . العسکری، ابوهلال (بی‌تا). الفروق الغویه. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
7 . المناوی، زین‌الدین (1410ق). التوقیف علی مهمات التعریف. قاهره: عالم الکتب.
8 . پورابراهیم، شیرین (1388). بررسی زبانشناختی استعاره در قرآن: رویکرد نظریة معاصر. پایان‌نامه دکتری، گروه زبانشناسی، تهران: دانشگاه مدرّس.
9 . جرجانی، علی بن محمد و ابن‌عربی، محمد بن علی (1370). التعریفات. تهران: ناصر خسرو.
10 . جوادی آملی، عبدالله (1393). تفسیر تسنیم. قم: اسراء.
11 . راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. چ1، دمشق: دار العلم- الدار الشامیه.
12 . زمخشرى، محمود بن عمر (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. چهارجلدی، چ3، بیروت: دار الکتاب العربی.
13 . سبحانی تبریزی، جعفر (1382). مثل‌های آموزنده قرآن در تبیین پنجاه‌وهفت مثل قرآنی. چ1، قم: مؤسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق †.
14 . سجادی، سیدجعفر (1373). فرهنگ معارف اسلامی. شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، 1357 تهران: کومش.
15 . سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر (1404ق). الدر المنثور. قم: کتابخانه عمومى آیت‌الله مرعشى نجفى ( ره).
16 . صباحی گراغانی، حمید و حیدریان شهری، احمدرضا و محمدحسین‌زاده، عبدالرضا (1395). «بررسی استعاره مفهومی در سوره بقره». ادب و زبان فارسی،  19 (39).
17 . طباطبایى، محمدحسین (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. یازده‌جلدی، چ2، لبنان- بیروت: مؤسسۀ الأعلمی للمطبوعات.
18 . طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چ3، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
19 . فتال نیشابوری، محمد بن احمد (1375). روضة الواعظین و بصیرة المتعظین. قم: سید رضی.
20 . فراهیدى، خلیل بن احمد (1409ق). کتاب العین، سه‌جلدی، چ2، قم: نشر هجرت.
21 . فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1421ق). بصائر ذوی التمییز. قاهره: جمهوریه مصر العربی.
22 . فیروز آبادى، محمد بن یعقوب (1415ق). القاموس المحیط. چهارجلدی، چ1، بیروت: دار الکتب العلمیه.
23 . فیومى، احمد بن محمد (1414ق). المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، چ2، قم: مؤسسة دار الهجره.
24 . قائمی‌نیا، علیرضا (1388). نقش استعاره‌های مفهومی در تفکر دینی. قبسات، 54.
25 . قائمی‌نیا، علیرضا (1396). استعاره‌های مفهومی و فضاهای قرآن. چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
26 . قرائتی، محسن (1388). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
27 . قرطبی، محمد بن احمد، (1387). تفسیر قرطبی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
28 . لیکاف، جورج، و جانسون، مارک (1397). استعاره‌هایی که با آن زندگی می‌کنیم. ترجمه جهانشاه میرزابیگی، چ1، تهران: انتشارات آگاه.
29 . مصطفوی، حسن (1368). التحقیق فی کلمات القرآن. چهارده‌جلدی، چ1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
30 . مصطفی، ابراهیم (1989م). المعجم الوسیط. استانبول: دار الدعوه.
31 . مکارم شیرازی، ناصر (1370). تفسیر نمونه. چ10، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
32 . نصرتی، شعبان، و رکعی، محمد (1399). معناشناسی شناختی در کاربست متون وحیانی. قم: نشر معارف اهل البیت الطاهرین ‰.
33 . واعظ‌زاده خراسانی، محمد (1388). المعجم فی فقه لغه القرآن. مشهد: آستان قدس رضوی.
34 . هاوکس، ترنس (1377). استعاره. ج1، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز .
35 . هوشنگی، حسین، و سیفی (1388). استعاره‌های مفهومی در قرآن از منظر زبان شناختی. پژوهشنامه علوم ومعارف قرآن کریم، 1 (3)، تابستان.