بررسی استعاره‌های وجودی مفهوم رحمت الهی در صحیفه سجادیه «در پرتو اصول استعاره شناختی جَکِل»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی مقطع دکتری زبان و ادبیات عربی

چکیده

استعاره در نگاه زبان‌شناسان شناختی، با عنوان استعاره مفهومی مطرح است و از مهم‌ترین کارکرد شناختی آن، فهم مفاهیم انتزاعی از طریق مفاهیم عینی و ملموس است و بر پایۀ مفاهیم عینی می-تواند، ماهیت زبانی موجود در متون دینی را که بسیار انتزاعی و دور از تجربۀ حسی است، روشن نماید. مفهوم رحمت الهی به عنوان یکی از مفاهیم انتزاعی موجود در صحیفۀ سجادیه در قالب-های استعاری گوناگونی به کار رفته و بررسی زبان‌شناسانۀ آن، زیبایی‌های ادبی و دیدگاه امام سجاد (ع) را در ارتباط با آن برای مخاطب آشکار می‌سازد. پژوهش حاضر بر این مبنا و به روش توصیفی-تحلیلی به بررسی استعاره‌های وجودی (هستی‌شناختی) مفهوم رحمت الهی در پرتو اصول استعاره شناختی جَکل در صحیفۀ سجادیه پرداخت و به این نتایج دست یافت که امام (ع) برای تبیین مفهوم رحمت الهی با بهره جستن از حوزه‌های متعددِ استعاره پدیده‌ای (با بیشترین بسامد: 50 درصد)، استعاره ظرف و استعاره تشخیص، مفاهیم مدنظرش را در قالب محسوسات برای مخاطب قابل فهم و ملموس گردانیده است. هم‌چنین تحلیل شواهد بررسی شده در صحیفۀ سجادیه با اصول استعاره شناختی جَکِل (اصل استعارۀ فراگیر، اصل حوزه، اصل مدل، اصل یکسویگی، اصل ضرورت، اصل خلاقیت و اصل تمرکز) هماهنگ است و آنها را تایید می-کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. * صحیفه سجادیه. ترجمه حسین انصاریان.

    1. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
    2. افراشی، آزیتا (1395). مبانی معناشناسی شناختی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    3. پورابراهیم، شیرین، گلفام، ارسلان، آقا گلزاده، فردوس، و کرد زعفرانلو، عالیه (1388). بررسی زبان­شناختی استعارۀ جهتی بالا/ پایین درزبان قرآن رویکرد معنی­شناسی شناختی. مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. 12، 81-55.
    4. الجاحظ، عمر بن بحر (1412ق). البیان و التبیین. بیروت: مکتبة الهلال.
    5. الجرجانی، عبدالقاهر (1988م). اسرار البلاغه فی علم البیان. بیروت: دار الکتب العلمیة.
    6. الحراصی، عبداللّه (1423ق). دراسات فی الاستعارة المفهومیه. عمان: مؤسسة عمان للصحافة و الأنباء و النشر.
    7. راسخ مهند، محمد (1389). درآمدی بر زبان­شناسی شناختی: مفاهیم و نظریه‌ها. تهران: سمت.
    8. الراغب الاصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دار القلم، الدار الشامیه.
    9. صفوی، کوروش (1383). درآمدی بر معنی‌شناسی.تهران: سورۀ مهر.
    10. کوچش، زلتن (1393). مقدمه­ای کاربردی بر استعاره.ترجمه شیرین پورابراهیم. تهران: سمت.
    11. نورمحمدی، مهتاب (1387). تحلیل مفهومی استعاره­های نهج­البلاغه: رویکرد زبان­شناسی شناختی. فردوس آقا گل­زاده، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
    12. هاشمی، زهره (1389). نظریۀ استعارۀ مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون. ادب پژوهی، 12، 119-140.