جهت‌داری معرفت‌شناختی و مبانی آن؛ معرفی و نقد دیدگاه فرهنگستان علوم اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدرسی مبانی نظری اسلام دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی و استادیار گروه فلسفه، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران.

3 دانشیار و عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی

چکیده

از منظر فرهنگستان علوم اسلامی، جهت‌داری علوم به سه معنای کارآمدی، متدولوژی و معرفت‌شناختی است. فرهنگستان مدعی است که معنای اول و دوم حتی بر مبنای معرفت‌شناختی رایج قابل اثبات است ولی معنای سوم صرفا با مبانی معرفت‌شناختی این مجموعه قابل اثبات است. هدف این پژوهش معرفی و نقد نظریه فرهنگستان علوم اسلامی درباره جهت‌داری معرفت‌شناختی علوم است و روش آن توصیفی-تحلیلی و از نوع کتابخانه‌ای است. یافته‌ها نشان‌گر آن است که جهت‌داری علوم به معنای معرفت‌شناختی دارای پنج مبناست: اصل فاعلیّت به‌جای اصل علیّت، تناسب صورت با خارج به‌جای تطابق آن دو، ارزیابی معرفت با سنجه حق و باطل به جای صدق و کذب، نسبیت در فهم و آمیختگی انگیزه و انگیخته. همه این مبانی با نقد جدی مواجه هستند. این دیدگاه به نتایجی از جمله نسبیت گرایی منتهی می‌گردد که آن را غیرقابل پذیرش می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. آذربایجانی، مسعود و سید محمدتقی موحد ابطحی؛ علم دینی: دیدگاه­ها و تحلیل­ها؛ قم: حکمت اسلامی، 1393.
  2. باقری، خسرو؛ مناظره­هایی در باب علم دینی؛ ویراستار مهرنوش اکبرخان‌زاده؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1391.
  3. [بی­نام]؛ جهت‌داری علوم از منظر معرفت‌شناختی؛ چ2، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1389.
  4. پیروزمند، علیرضا؛ رابطه منطقی دین و علوم کاربردی از سه نظرگاه راهبرد توسعه اجتماعی رابطه علم و دین روش تولید علوم کاربردی؛ تهران: امیرکبیر، 1376.
  5. جمالی، مصطفی؛ «مهندسی تمدن اسلامی از منظر سیدمنیرالدین حسینی»، نقد و نظر؛ س19، ش2، تابستان 1393، ص174-197.
  6. حسنی، سیدحمیدرضا، مهدی علیپور و سیدمحمدتقی محود ابطحی؛ علم­ دینی: دیدگاه­ها و ملاحظات؛ ویراستار محمدجواد شریفی؛ چ4، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1387.
  7. حسین­زاده، محمد؛ جستاری فراگیر در ژرفای معرفت­شناسی؛ چ2، قم: انتشارات حکمت اسلامی، 1397.
  8. ـــــ؛ معرفت بشری زیرساخت­ها: کاوشی در ژرفای معرفت­شناسی3؛ چ2، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، 1390.
  9. دفتر فرهنگستان علوم اسلامی؛ بررسی مقدماتی پیرامون جهت‌داری علوم؛ [بی‎جا]، 1372.
  10. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ شواهد الربوبیه؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382.
  11. ـــــ؛ الحکمه المتعالیه فی الاسفار تعلیقه الاربعه؛ ج1 و 3، ط2، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1981م.
  12. طباطبایی، محمدحسین؛ نهایة الحکمة؛ تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی؛ ج1، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، 1394.
  13. عبودیت، عبدالرسول؛ درآمدی بر نظام حکمت صدرایی؛ ج2، چ3، قم: سمت، 1387.
  14. گرایی، عباس و علی مصباح؛ «نقد و بررس فرهنگستان علوم اسلامی در علم دینی»، دو فصلنامه حکمت اسراء، ش1 (پیایی 35)، بهار و تابستان 1399، ص93-
  15. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار؛ ترجمه محمدباقر بهبودی؛ ج 10، قم، انتشارات اسلامی. 1386.
  16. مصباح، مجتبی؛ محمدی و عبدالله؛ سلسله دروس مبانی اندیشه اسلامی1: معرفت­شناسی؛ چ2، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، 1394.
  17. مصباح، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ ج1، چ 3، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی€، 1392.
  18. موحد ابطحی، محمدتقی؛ «نسبت نظریه فرهنگستان علوم اسلامی در علم دینی با واقع­گرایی»، راهبرد فرهنگ؛ ش32، زمستان 1394، ص125-146.
  19. میرباقری، سیدمحمدمهدی؛ اندیشه تمدن نوین اسلامی: گفتارهایی در تبیین رویکرد فکری سیدمنیرالدین حسینی؛ ویرایش حسن نوروزی؛ قم: تمدن نوین اسلامی، 1394.
  20. ـــــ؛ ارکان فلسفه تاریخ شیعی و جایگاه ظهور در آن؛ ویرایش حسن نوروزی؛ چ4، [بی‎جا:] تمدن نوین، 1392.
  21. ـــــ؛ مبانی نظری نهضت نرم‏افزاری: گفتارهایی در چرایی، چیستی و چگونگی تولید علم دینی؛ چ5، [بی­جا:] کتاب فردا، 1387.
  22. ـــــ؛ نسبت اخلاق و فن­آوری اطلاعات؛ قم: تمدن نوین اسلامی، 1393.
  23. ـــــ؛ نسبت دین با علم و فن­آوری: مبانی مفهومی نظریه علم دینی؛ تدوین محمدحسین طاهری؛ قم: تمدن نوین اسلامی، 1395.
  24. ـــــ؛ نظام فکری؛ چ5، قم: فجر ولایت، 1390.
  25. ­­­­­­­­­­­­ــــــ؛گفتارهایی پیرامون تحول در علوم انسانی؛ چ3، قم: فجر ولایت کتاب قم، 1391.
  26. میرباقری، مهدی و مصطفی ملکیان؛ «مناظره امکان علم دینی»، [بی‎تا، ] در: https://3danet.ir.
  27. نصیری، منصور؛ «نومن و فنومن در فلسفه کانت»، نقد و نظر؛ ش49-50، بهار و تابستان 1387، ص75-
  28. نورافشان، سیدروح الله؛ بررسی تطبیقی نحوه مواجهه با علوم انسانی غربی از منظر علامه مصباح و فرهنگستان علوم اسلامی؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی€، 1401.
  29. Kant, Immanuel; Critique of Pure Reason; London: Macmillan,
  30. Barnes, Jonathan; "Metaphysics", The complete Works of Aristotle; Princeton:Princeton University Press, 1984.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار