عضور هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره
چکیده
تصدیق حقیقتی ذووجوه و دارای سه جنبة علمی، گرایشی و فعلی است. از جنبة علمی نوعی تصور، از جنبة گرایشی نوعی اعتراف و باور و از جنبة فعلی معلول نفس (حکم) است. ذووجوه بودن تصدیق وجه تمایز آن از تصور است. برخی دیدگاه‌هایی تنها به یک یا دو جنبة آن توجه کرده‌اند و همین باعث تشتت در تعریف تصدیق شده است. ملاصدرا توجه بیشتری کرده، لذا گاه آن را اعتقاد (نوعی گرایش) و گاه آن را تصوری خوانده است که عین حکم است. بهتر است این سه را تجمیع و هر کدام از تعابیر «اعتقاد»، «تصور» و «حکم» را ناظر به یکی از وجوه تصدیق بدانیم. تعبیرِ «تصور» ناظر به جنبة علمی، تعبیرِ «باور» ناظر به جنبة گرایشی و تعبیرِ «حکم» ناظر به جنبة فعالانة تصدیق است. با این تعریف معلوم می‌شود تصدیق غیر از قضیه است؛ قضیه از اقسام تصور است. هم‌چنین تصدیق متصف به صدق و کذب نمی‌شود؛ زیرا آن‌دو نیز از اوصاف قضیه‌اند. خطا نیز مربوط به مدرِک است، اما از آنجا که تصدیق از حیث سومْ فعل است، بنابراین می‌توان تصدیق را با توجه این حیثیت متصف به خطا دانست.
عبدی، حسن؛ «بررسی دیدگاه فیلسوفان مسلمان در باب تصور و تصدیق»، معارف عقلی؛ ش۲، ۱۳۸۵، ص۱۱-۳۵.
علامه حلی، حسن بن یوسف؛ الاسرار الخفیة فی العلوم العقلیة؛ قم: بوستان کتاب، ۱۳۸۷.
علامه حلی، حسن بن یوسف، محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی؛ الجوهر النضید و رسالة التصور و التصدیق؛ قم: بیدار، ۱۳۶2.
فارابی، محمد بن محمد؛ المنطقیات؛ قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشی، ۱۴۰۸ق.
فخر رازی، محمد بن عمر؛ شرح عیون الحکمة؛ تهران: مؤسسة الصادق، ۱۳۷۳.
ـــــ؛ ملخص المنطق؛ تهران: دانشگاه امام صادق، ۱۳۸۱.
فیاضی، غلامرضا؛ معرفت‌شناسی اسلامی (سلسله درس‌های حضرت آیت‌الله غلامرضا فیاضی)؛ تدوین و نگارش رضا درگاهی‌فر؛ قم: موسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۹۶.
قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد؛ شرح المطالع فی المنطق؛ قم: کتبی نجفی، [بی‌تا].
قطب‌الدین شیرازی، محمود بن مسعود؛ شرح حکمة الاشراق؛ تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۳.
مصباح، مجتبی و عبدالله محمدی؛ معرفت‌شناسی؛ قم: موسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۹۴.
مصباح، محمدتقی؛ آموزش فلسفه، تهران: بین الملل، ۱۳۸۶.
مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ ج۵، قم: صدرا، ۱۳۷۲.
مظفر، محمدرضا؛ المنطق؛ قم: اسماعیلیان، ۱۳۶۶.
نصیرالدین طوسی (خواجه نصیر)، محمد بن محمد؛ اساس الاقتباس؛ تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۶۷.
ـــــ؛ تجرید المنطق؛ بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۸ق.
هروی کابلی، محمدزاهد بن محمداسلم؛ شرح الرسالة المعمولة فی التصور و التصدیق و تعلیقاته، قم: شریعتی، ۱۴۲۰ق.
)